زندگینامه ابن سینا، یک نابغه تمام عیار ایرانی
زندگینامه خواندنی و کامل ابن سینا، از تولد تا وفات
ابوعلی سینا پزشک، ریاضی دان، منجم، فیزیک دان، شیمی دان، جغرافی دان، زمین شناس، شاعر، منطق دان و از مشهورترین و تاثیرگذارترین فیلسوفان و دانشمندان ایران است که شهرت جهانی دارد. مهارت این حکیم بزرگ در همه علوم به ویژه پزشکی سبب شده است در تقویم ایران اول شهریور ماه، همزمان با زادروز بوعلی سینا، به پاس تألیفات و خدمات وی و تجلیل از پزشکان، روز پزشک نام گذاری شود. به مناسبت بزرگداشت بوعلی سینا و روز پزشک این بخش از فرهنگ و هنر نمناک را به زندگینامه ابن سینا اختصاص داده ایم.
ابو علی سینا که بود؟
ابوعلی حسین بن عبدالله بن حسن بن علی بن سینا، مشهور به ابوعلی سینا در ماه صفر سال ۳۷۰ هجری قمری در شهر بخارا متولد شد.
پدر ابوعلی سینا کارمند دارایی روستای خرمثین در بخارا بود که در زمان سلطنت «نوح دوم» یکی از پادشاهان سامانی از بلخ به بخارا آمد. او پس از ازدواج با دختری به نام ستاره از روستای افشنه که در نزدیکی خرمثین قرار داشت صاحب فرزند پسری شد و نامش را حسین گذاشت که همان ابوعلی سینا است. پنج سال پس از ابن سینا برادر او به نام محمد به دنیا آمد. پدر ابن سینا، مردی دانش دوست بود و با فراهم کردن امکانات و تشویق ابن سینا سهمی بسزا در پیشرفت علمی او داشته است.
دوران کودکی ابن سینا
ابوعلی سینا از همان آغاز کودکی استعداد عجیبی در فراگرفتن علوم مختلف داشت و تا ۱۰ سالگی تمام قرآن و صرف و نحو را آموخت و پس از آن به یادگیری منطق و ریاضیات مشغول شد.
ابن سینا با هوش شگفت انگیز و خارق العاده اش علم منطق را از ابوعبدالله ناتلی آو طبیعیات، مابعد الطبیعه و علم طب را نزد ابوسهیل مسیحی فراگرفت. ابو علی سینا هنگامی که به سن ۱۸ سالگی رسید، در همه علوم زمان خود استاد بود و دیگر احتیاج به فراگیری هیچ علمی نداشت و فقط برای درک آموخته های خود تلاش می کرد.
از وزارت تا زندان
ابن سینا در جوانی امیر نوح سامانی را از یک بیماری سخت نجات داد و به همین خاطر امیر به او اجازه داد که از کتاب خانه باشکوهی که مخصوص شاهزادگان سامانی بود، استفاده کند. پس از چندی آن کتابخانه آتش گرفت و همه کتاب ها سوخت. دشمنان ابن سینا می گفتند که خود وی عمدا آن را به آتش کشیده بود تا دیگران از کتاب های آن بهره مند نشوند.
ابن سینا بعد از فوت پدرش که مصادف با ۲۲ سالگی او بود، به جای پدر وارد دستگاه حکومتی شود و برخی کارهای دولتی امیر سامانی عبدالملک دوم را بر عهده گرفت. بعد از مدتی سرکرده خاندان قراخانیان ایلک نصر بن علی به بخارا هجوم آورد و آخرین فرمانروای سامانی را زندانی کرد و به اوزگند فرستاد.
این دگرگونی های سیاسی و سقوط فرمانروایی سامانیان در بخارا، سبب شد که ابن سینا بار سفر بر بندد و بخارا را ترک گوید.
ابن سینا از بخارا به گرگانج در شمال غربی خوارزم رفت و در آنجا به حضور علی بن مامون بن محمد خوارزمشاه، از فرمانروایان آل مامون معرفی شدو حقوق ماهیانه ای برای ابن سینا مقرر گردید.
با آغاز سفر، ابن سینا زندگی بسیار سخت و پر فراز و نشیبی داشت و حتی متهم به خیانت در وزارت شد و حبس در زندان حکومت را نیز تجربه کرد. سپس مخفیانه از زندان گریخت و با لباس ناشناس به سمت حکومتی دیگر در اصفهان روانه گشت.
سفر به اصفهان
ابن سینا مدتی را در همدان گذرانید و سپس تصمیم گرفت که همدان را به قصد اصفهان ترک کند. وی به همراهی شاگردش جوزجانی و دو برده، با لباس مبدل و در جامه صوفیان روانه شد و پس از تحمل سختی های بسیار راه به جایی به نام طیران (یا طهران یا طبران) در نزدیکی اصفهان رسید. او در اصفهان در خانه مردی به نام عبدالله بن بی بی در محله ای به نام کوی گنبد فرود آمد و چهارده پانزده ساله زندگی آرامی را تجربه نمود.
ابوعلی سینا در چه زمینه هایی تخصص داشت؟
ابوعلی سینا پزشک، ریاضی دان، منجم، فیزیک دان، شیمی دان، جغرافی دان، زمین شناس، شاعر، منطق دان و فیلسوف بزرگ بود.
آثار ابوعلی سینا
آثار ابوعلی سینا حدود ۴۵۰ عنوان است که ۱۳۱ اثر اصیل و ۱۱۱ اثر منسوب به او ذکر شده است.حکیم ابن سینا ۴۵۰ کتاب در زمینه های گوناگون مانند پزشکی، حکمت و فلسفه را به زبان عربی نوشت اما بعدها برخی از این آثار به زبان های دیگر از جمله فارسی ترجمه شد.
از جمله مهم ترین آثار ابن سینا عبارتند از :
شفا، قانون فی الطب، الاشارات و التنبیهات فی المنطق والحکمه و بسیاری رساله های دیگر فارسی و عربی
ابوعلی سینا در ادبیات فارسی متبحر بود و بیش از ۲۰ اثر فارسی به او منسوب است که دانشنامه علائی و رساله نبض از جمله مهم ترین آثار او در این زمینه هستند البته کتاب های فارسی دیگری مانند کنوزالمعزمین، ظفرنامه، حکمه الموت، رساله نفس، رساله معراجیه، المبدا المعاد، اثبات النبوه، علل تسلسل موجودات، رساله جودیه، معیارالعقول، رساله عشق، حل شکلات معینه، رساله اکسیر، رساله در منطق، رساله در اقسام نفوس، فی تشریح الاعضا، رساله در معرفت سموم و علم پیشین و برین نیز از وی وجود دارد.
الاشارات و التنبیهات، الانصاف، رساله المحدود، الحمکه العروضیه، الحکمه المشرقیه، کتاب شفا، التعلیقات، المباحثات، عیون الحکمه، النجاه و… نیز از آثار ابن سینا مربوط به منطق و حکمت هستند.
ابن سینا در پزشکی نیز بسیار مشهور بوده است و ناراحتی های پوستی، بیماری های ریوی، اختلال های اعصاب و انواع دیوانگی ها را درمان می کرد.
ابوعلی سینا و ریاضیات
ابن سینا در علم ریاضی نیز تبحر داشته و در بخش ریاضیات، اصول اقلیدس را در کتاب شفا بررسی و تحلیل کرده است. برخی از آثار مهم ابن سینا در زمینه ریاضیات شامل کتاب الشفا (جزء سوم شامل:الارثماطیقی – علم الموسیقی – علم الهیئه)، الزاویه یا تحقیق مبادی الهندسه، رویه الکواکب باللیل لا بالنهار، رساله فی الموسیقی، الفلک والمنازل یا المختصر فی علم الهیئه، فی سبب قیام الارض فی وسط السما، ابطال احکام النجوم و فی ابعاد الظاهره للاجرام السماویه است.
فعالیتهای نجومی ابن سینا
او در نجوم هم جایگاهی بسیار ویژه و خاص داشت و در بخشی از کتاب شفا به ساختن آلات رصدی پرداخته است. از ابتکارات ارزشمند این دانشمند بزرگ در علم نجوم می توان به ساختن آلات اندازه گیری رصدی اشاره کرد که بسیار قابل توجه است.
ابن سینا در اصفهان رصدخانه ای بنیاد کرد و در آن بطور منظم کواکب را مطالعه نمود. ثمره مطالعات و رصدهای او تقویمهای نجومی یا جدولها نشان دهنده وضع و موقع روزانه سیارات در رابطه یا مدار آفتاب بود.
همچنین ابن سینا ثابت کرد که نقطه اوج و ذروه خورشید ثابت نیست. وی اسبابی مرکب از چندین خط کش (مسطره) بزرگ نیز اختراع کرد که به سوی آسمان میزان شده و مقصد آن اندازه گرفتن ارتفاع و زاویه مربوط به سطح کوکب بود.
شهرت ابن سینا در جهان
بسیاری از آثار ابو علی سینا به ویژه در زمینه پزشکی برای قرن های متوالی در دانشگاه های اروپایی تدریس می شد. کتاب قانون در مراکز علمی اروپا نزدیک به هفتصد سال تدریس می شد و تا مدت ها همه کتاب های دیگر در این زمینه را تحت الشعاع قرار داد. این کتاب امروزه نیز به عنوان بخش مهمی از طب کهن در برخی مراکز و دانشگاه های جهان تدریس می شود.
ابوعلی سینا چگونه درگذشت؟
ابو علی سینا در اصفهان مورد توجه علاءالدوله قرار داشت و زندگی آرامی داشت تا اینکه اصفهان مورد حمله مسعود غزنوی قرار گرفت. در این حمله برخی از آثار مهم این دانشمند بزرگ از بین رفت و این اتفاق ضربه بزرگی به او وارد کرد. ابو علی سینا بعد از این اتفاق به بیماری قولنج دچار شده بود، پس تصمیم گرفت به همدان برود و آنجا زندگی کند. در برخی منابع گفته شده است که همین بیماری قولنج علت مرگ ابو علی سینا بوده است ولی علت مرگ او به طور قطعی ذکر نشده است.
آرامگاه ابو علی سینا
ابو علی سینا در دوم تیر ماه سال ۴۱۶ هجری شمسی، در ۵۷ سالگی از دنیا رفت و در شهر همدان به خاک سپرده شد. مقبره ابوعلی سینا در شهر همدان قرار گرفته است. اولین آرامگاه این حکیم بزرگ در زمان قاجاریه و به دستور نگار نوه فتحعلی شاه قاجار ساخته شد. این اثر در سال ۱۳۷۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
ابوعلی سینا طب سنتی
بوعلی سینا از همان دوران کودکی علاقه ی زیادی به پژوهش در طبیعت وتحقیق در خواص گیاهان دارویی داشت. ابن سینا همواره از گیاهان دارویی در درمان اصلی بیماری ها استفاده می کرد و درکتاب قانون خود نیز خواص درمانی این گیاهان را شرح داده است. در طب بوعلی سینا با اصطلاحات طبع سرد، گرم، خشک،تر ومعتدل وبا خاصیت های گیاهان دارویی روبرو هستیم.
ابوعلی سینا مسلمان بود؟
ابن سینا که درخانواده ای شیعی مذهب در بلخ به دنیا آمد، خود نیز مسلمان و قایل به مذهب تشیع بوده است. ابوعلی سینا عشق و علاقه خود را به مولا علی علیه السلام چنین بیان می کند:
تا باده عشق در قدح ریخته اند
واندر پی عشقْ عاشق انگیخته اند
با جان و روان بوعلی، مهر علی
چون شیر و شکر به هم برآمیخته اند
بر صفحه چهره ها خط لم یزلی
معکوس نوشته اند نام دو علی
یک لام و دو عین، با دویای معکوس
از حاجب و عین و اَنف با خط جلی
ابوعلی سینا و گیاهخواری
ابن سینا یکی از اولین افرادی است که به خاطر صحت و سلامتی، گیاهخواری را انتخاب کرد و معتقد بود دستگاه گوارشی انسان برای گوشت خواری ساخته نشده است.
