سرعت روند جنسیت زدائی در گروه های مجازی

جنسیت زدائی در عرصه های مختلف اجتماعی

در یکی از کلاس هایم می بینم که دانشجویان با اسم کوچک همدیگر را صدا می زنند. پدیده ای که در سال های اخیر به تدریج در دانشگاهها و موسسات آموزشی گسترش یافته است.

از آنها می پرسم:”اگر شما پس از فارغ التحصیلی، یکی از همکلاسی هایتان را در خیابان ببینید آیا باز هم او را با اسم کوچک صدا خواهید زد؟ مثلا بگویید:”سلام زهرا یا مرتضی؛ خوبی؟”. گفتند ” بله”. گفتم “آیا مطمئن هستید که زهرا یا مرتضی پس از این دیدارِ اتفاقی؛ توسط همسرش سین جیم نخواهد شد؟”.

تقریبا همه دانشجویان گفتند که “این مشکل همسر زهرا یا مرتضی است نه ما. او باید به نزدیک ترین کلینیک روان درمانی مراجعه کند !”

-در یکی از گروه های تلگرامی، خانمی نوشته است:پس از تعطیل شدن اداره، منتظر تاکسی بودم. یکی از همکاران مرد توقف و تعارف کرد که سوار ماشین او شوم و تا جایی مرا برساند. مرد باشخصیتی است.

اول خواستم صندلی عقب بنشینم. ولی گفتم شاید نشانه بی ادبی تلقی شود. او که آژانس نیست؛ همکارم است. برای همین در صندلی جلو نشستم.

گویا یکی از آشنایان- فضول- دیده بود و خبر را به شوهرم مخابره کرده بود! بارها برای شوهرم توضیح دادم که انگیزه ام و موقعیت چه بوده است ولی …

-یکی از دوستان تعریف می کرد که عضو یکی از گروه های تلگرامی است که در آن درباره موضوعات گوناگون بحث می شود.

او گاهی اوقات مطالب جالب تاریخی را در گروه به اشتراک می گذارد و چند نفر از خانم های آن گروه ضمن تشکر، برایش استیکرهای گل رز، تشویق و براوو ارسال می کنند و گاهی هم در پیام تشکرشان او را با اسم کوچکش می نامند. این موضوع دستمایه نزاعی چند روزه و قهر بین او و خانم اش شده است که نسبت به موضوع حسّاس شده… .

تغییرات اجتماعی و الزامات زندگی امروزی باعث شده است تا دایرۀ روابط اجتماعی هر یک از ما گسترش یابد و به فراتر از خواروبار فروشی، نانوائی، خشکشوئی، میوه فروشی و آرایشگاه محل سکونت مان برود.

یعنی با این تغییر و تحولات اجتماعی، علاوه بر موارد مذکور، مواردی نظیر همکلاس، همکار، همعضو ، همعلاقه و غیره هم وارد دایرۀ روابط اجتماعی ما می شوند. منظورم از هم عضو ، اعضای انجمن ها ، موسسات و گروههای واقعی و مجازی(شبکه های اجتماعی) هستند که آدم ها بر حسب علایق مشترکی نظیر محیط زیست، بازی، آشپزی، ورزش، داستان و غیره عضو آنها می شوند.

حتما توجه شما هم به این موضوع جلب شده است که در سال های اخیر عرصه های مختلف جامعه به تدریج “جنسیت زدائی ” می شوند. یعنی آنکه معیارِ زن یا مرد بودن در ورود به عرصه های مختلف اجتماعی به تدریج در حال رنگ باختن است.

در گذشته، زنان عمدتا به خانه نشینی، کوچه نشینی (با همسایگانشان) و محله گردی به قصد خرید؛ می پرداختند و باز در گذشتۀ نه چندان دور؛ وقتی به تعمیرگاه های ماشین می رفتید انتظار نداشتید که در آنجا زنانی را ببینید که به همراه تعمیرکاران سرشان را داخل موتور ماشین کرده باشند و تعمیرکار در حال توضیح دلیل خرابی ماشین باشد.

وقتی زنان اعتماد به نفس پیدا کردند، مهارت رانندگی آموختند و صاحب ماشین شدند به تدریج ممارست هم می کنند تا ماشین شان را خودشان به تعمیرگاه ببرند.

همچنین شما انتظار نداشتید که در سطح شهر؛ زنانِ سرکارگری را ببینید که کلاه ایمنی بر سر گذاشته و به کارگران امر و نهی کنند که وظایف شان چیست.

لذا عرصه های مختلف به تدریج “جنسیت زدائی” می شوند.

گروه های مجازی نظیر تلگرام، شاید، مهم ترین عرصه ای باشد که روند جنسیت زدائی در آن با سرعت بیشتری در جریان است یعنی در شبکه های اجتماعی مجازی، زن و مرد ؛ معمولا فارغ از زن یا مرد بودن؛ درباره نوشته ها و مطالب نظر می دهند و به نقد یکدیگر می پردازند.

جنسیت زدائی از عرصه های مختلف اجتماعی تبعات مختلفی در پی دارد که می توان آنها را تحلیل کرد. یکی از آنها افزایش “سلام و علیک” و ” گپ و گفت” با کسانی است که ممکن است همسرمان او را نشناسد!

در جامعۀ سنتی به دلیل کوچک بودن جامعه، هم مرد و هم زن؛ قصّاب و نانوای محل را می شناختند و اگر سلام و علیکی هم بین آنها رد و بدل می شد شبهه ای به وجود نمی آمد. ولی در جامعه جدید هر کدام از اینها(زن و شوهر) می توانند دنیای خودشان را داشته باشند.

مرد عضو گروه هواداران بازی «کلاش آو کلانز» یا باشگاه پرسپولیس باشد و زن هم عضو گروه «رفتگران طبیعت ایران». در واقع تفاوت علایق آنان، موجب می شود که با گروههای مختلفی در ارتباط باشند. در بین این گروههای مختلف، هم زن وجود دارد و هم مرد.

این اقتضای زندگی جدید است. امروزه احتمال آنکه یک زن؛ مکانیک یا صاحب کارواشی را در خیابان ببیند که ماشینش را به آنجا می برد و با او سلام و علیک می کند وجود دارد. یا اینکه یکی از همکلاسی های قدیمی یک نفر که ممکن است زن یا مرد باشد با او تماس بگیرد و احوالش را بپرسد. گسترش روابط اجتماعی؛ واقعیت اجتناب ناپذیر جامعه امروزی است.

با توجه به این وضعیت، آدمِ « بددل » در جامعه امروز ما چه کسی است؟

واقعیت آن است که این روزها “بهانه ” برای بددل شدن (چه برای مرد و چه برای زن) بسیار زیاد شده است. امروزه زمینه برای طرح سوال ” اون کی بود، این کی بود، با تو چکار داشت” بیشتر فراهم است. اگر با الزامات زندگی جدید آشنا و همراه نباشیم، موضوع برای مناقشه و دعوا بسیار زیاد خواهد بود. ما می توانیم با هر مسأله ای به جان هم بیفتیم و با هم دعوا کنیم:” چرا تو رو با اسم کوچیک صدا می کنه؟ چرا تو تلگرام برات گل رز می فرسته؟ چرا به جای ممنونم بهت می گه قربونت برم؟ حتما….” .

حرف؛ حرف می آورد. چون می گویند در تلگرام کوتاه بنویسید نمی خواهم موضوع را نیمه کاره رها کنم. گسترش دایره روابط اجتماعی یک پیامد دیگر هم دارد که شاید برای برخی نگران کننده شود و آن اینکه ممکن است امکان مقایسه را برای زن و مرد بیشتر کند. یعنی افراد، زنان یا مردان دیگر را با همسر خودشان مقایسه کنند و در ذهن خود به نتایجی برسند.

این نتیجه برای برخی می تواند خوشحال کننده و برای بعضی ناراحت کننده باشد. منظورم از ناراحت کننده بودن آن است که این عده با خودشان بگویند، چرا همسر من دارای این یا آن ویژگی مثبتی که در دیگران می بینم نیست. این مقایسه ها می توانند باعث غبطه شوند.

جلوی به وجود آمدن یک احساس را نمی توان گرفت ولی سوال آن است که پس از به وجود آمدن این احساس، آدم ها چطور با آن مواجه می شوند؟ آیا آنرا سرکوب می کنند یا از نظر روانی و اجتماعی آنقدر بالغ شده اند که درباره آن ویژگی ها با هم حرف بزنند؟