چرا آزمایش ایدز تکرار میشود؟

آزمایش تشخیص ایدز را چند بار و چه زمانی باید انجام داد

بیماری ایدز علامت ندارد و بسیار خطرناک و کشنده است که از طرق مختلف وارد بدن می شود پس برخی از افراد با دانستن شرایط مستعد در لیست ضروری های آزمایش ایدز قرار می گیرند.

مسوولان وزارت بهداشت می گویند، بیش از ۶۰ هزار نفر در کشور وجود دارند که از بیماری خود بی اطلاع هستند، بنابراین افراد دارای رفتارهای پرخطر جنسی و معتادان، دو گروهی هستند که حتما باید آزمایش ایدز بدهند.

از زمان ورود ویروس HIV به بدن مدت زمان کمی (چند روز) طول می کشد تا آن فرد بتواند ویروس را به دیگران منتقل کند. اما حدود ۳-۱ ماه طول می کشد تا بدن او پادتن بسازد و بتوان آن را به وسیله آزمایش تشخیص داد.
در این فرایند گاهی فرد هنوز علایم بیماری را پیدا نکرده و ظاهر کاملاً سالم دارد. از موقعی که ویروس وارد بدن می شود تا موقعی که بتوان پادتن وی را از نظر آزمایشگاهی تشخیص داد به دوره ی پنجره (window period) معروف است. در این دوره اگر فرد آزمایش شود نتیجه منفی خواهد بود ولی اگر روابط جنسی بدون کاندوم یا تزریق مشترکی داشته باشد می تواند بیماری را به آدم دیگری منتقل نماید . بنابراین حتی اگر شخص خیلی زود پس از رفتار پرخطرش آزمایش شده و جواب آزمایش وی منفی بوده نمی توان مطمئن بود که او مبتلا به اچ آی وی نیست و حتما باید مراقبت رفتارهای خود باشد.
بسیاری از افراد فکر می کنند اهمیت آزمایش اچ آی وی فقط در دانستن جواب آن است در حالی که دانستن مفاهیمی مانند دوران پنجره و رفتارهای پرخطر و سالم تر فقط از طریق مشاوره ممکن است. دوره ی پنجره درباره اچ آی وی مدت زمانی است که طول می کشد تا پس از ورود ویروس به بدن (یا آخرین رفتار پرخطر) دستگاه ایمنی بدن بتواند به مقداری پادتن برای آن بسازد که بشود در آزمایش کشفش کرد. بدین ترتیب پیش از پیدایش پادتن می شود قطعات ساختمانی یا ژنتیکی ویروس را در خون کشف کرد. یعنی میشود از سنجش پروتئین p24 که در بدنه ویروس است و یا ماده ژنتیکی ویروس با آزمایش PCR کمک گرفت. البته آنها هم بلافاصله پس از ورود ویروس امکان کشف ابتلا را ندارند که به این ناپیدایی مطلق دوره کسوف گفته میشود.

آزمایش تشخیص ایدز

تا حدود اواسط دهه ۹۰ میلادی توانایی تکنیکی کشف پادتن کم بود و به همین دلیل دوره پنجره را حتی تا ۱۶ ماه در نظر می گرفتند. در مقالات و منابع اخیر دوره پنجره را برای تست الایزا به طور متوسط ۲۱-۲۴ روز ذکر می کنند. راهنمای ایدز بریتانیا هم دوره پنجره را برای کیتهای نسل چهارم یکماه در نظر گرفته است (با اطمینان ۹۵ درصد). راهنمای تشخیص آزمایشگاهی استرالیا هم نوشته در ۹۹ درصد مبتلایان تا سه ماه پادتن تشکیل می شود و حداکثر دوره پنجره برای الایزا ۱۲ هفته است.

مرکز مدیریت بیماریهای آمریکا هم گفته ۹۷ درصد افراد در سه ماه پادتن دارند و در موارد نادری تا ۶ ماه می رسد. در مقاله ای دیگر حداکثر و حداقل دوره پنجره برای کیت های الایزای نسل سوم (۱۴-۴۰) و چهارم (۱۰-۲۸) و پی سی آر (۹-۳۰) با هم آمده است. در آزمایش های سریع (Rapid Test) چون فرصت چندانی برای واکنش مواد وجود ندارد دوره پنجره ممکن است طولانی تر باشد. البته رپید تست هایی که فقط پادتن را بررسی می کنند نتیجه مثبت کاذب کمتر و ارزش اخباری مثبت بهتری نسبت به رپید تست های ترکیبی دارند و برای غربالگری در محیط هایی مانند مراقبت بارداری مناسب ترند.
دوره پنجره برای هپاتیت بی تعریفش با اچ آی وی تفاوت دارد و معمولا در ماه پنجم تا ششم پس از ابتلا دیده می شود در واقع وقتی است که هم آنتی ژن سطحی ویروس و هم پادتن آن در خون یافت نشوند. برای هپاتیت سی هم حدود ۲ تا ۴ ماه طول می کشد تا آنتی بادی در خون دیده شود. دوره پنجره برای هپاتیت سی طولانی است و فقط در حدود ۹۰ درصد مبتلایان تا سه ماه پادتن قابل شناسایی است.
در ابتلای همزمان به اچ آی وی و هپاتیت سی ممکن است تولید پادتن هر دو به تأخیر بیفتد بنابراین بهتر است از روشهای دیگر مثل پی سی آر برای تشخیص کمک گرفته شود. در ضمن هپاتیت سی به ندرت، به ویژه در بین زوج هایی که یکی از آنها مبتلاست، از راه آمیزش منتقل می شود و اگر فقط یک بار رفتار پرخطر آمیزشی داشته اید نیاز به بررسی آن نیست. اما در آنهایی که با افراد بیشتری آمیزش های بدون کاندوم داشته اند آزمایش لازم است.