رابطه بهداشت دهان و دندان با بیماری ها

بیماری های عفونی دهان و دندان زمینه ساز چه بیماری هایی است

دندان ها یکی از مهم ترین ابزارهای تغذیه ای در انسان و دیگر موجودات هستند. اهمیت به دندان برای اغلب ما تعریفی دارد که حالا با توجه به پژوهش های اخیر باید تعاریفی سنتی را تغییر دهیم.
باید از نگاه سنتی نسبت به مراقبت از دهان و دندان کمی فاصله گرفت، البته فاصله به معنای پیشرفت مدنظر است. تردیدی نیست اگر بگوییم که اکثر ما پر کردن دندان و مراقبت از لثه ها را نمونه ی بارز مراقبت از دهان و دندان می دانیم. این در حالی است که مراقبت های پیش از خراب شدن دندان بسیار مهم تر هستند. طبق آخرین پژوهش های انجام شده، خرابی دندان می تواند با دیابت، بیماری های قلبی و همچنین سرطان در ارتباط باشد.

اکثر ما قبل از خواب مسواک می زنیم، اما همه چیز از صبح شروع می شود. وقتی که از خواب بیدار می شویم و احتمالا صبحانه ای هم میل می کنیم. سپس لباس ها را پوشیده و به سمت محل کار می رویم. دسته ای از ما که به وجه ظاهری خودمان اهمیت می دهیم قبل از بیرون آمدن از خانه مسواک می زنیم. برخی لبخند زیبا را یکی از نشانه های شخصیتی خود تلقی می کنند و برخی دیگر نیز برای جلوگیری از بوی بدن دهان و همچنین پوسیدگی مسواک می زنند.

حداقل دو بار مسواک در روز توصیه شده که البته برخی فقط یک بار مسواک می زنند و عده ای همان یک بار را هم فراموش می کنند! نتیجه نیز مشخص است:دندان درد و مراجعه به دندان پزشک و صرف هزینه های فراوان. البته برخی چند روز درد آن را تحمل می کنند و در نهایت نیز تسلیم می شوند. اما سوال اینجا است که دندان چه ارتباطی با دیابت، بیماری های قلبی و همچنین سرطان دارد؟

ارتباط دندان با دیابت، بیماری های قلبی و سرطان

این ایده که باکتری یا مواد شیمیایی ترشح شده توسط سلول های دستگاه ایمنی در لثه می توانند وارد جریان خونی شوند و بر رفتار بافت ها و یا اندام های دیگر تاثیر بگذارند، ارتباط دهان و بدن نامیده می شود. فرانچسکو دایوتو، مدرس موسسه دندان سازی ایستمن در لندن می گوید:«دهان از بقیه بدن جدا نیست. البته الان هنوز زود است که بگوییم بیماری لثوی با بیماری های جدی بدن ارتباطی دارند، اما مردم نباید نقش آن را دست کم بگیرند.»

ارتباط دهان و بدن چیز جدیدی نیست. در واقع بقراط هم به موردی اشاره کرده بود که آماس مفاصل با کشیدن یک دندان از بین رفت. یک پزشک انگلیسی به نام ویلیام هانتر نیز در سال ۱۹۰۰ میلادی ادعا کرد که «عفونت موضعیِ» دندان و لثه خود عامل یک بیماری دیگر در جایی دیگر از بدن خواهد شد.

به همین دلیل بود که مردم تا سال ها پس از آن در صورت مشاهده هرگونه خرابی به سرعت دندان خود را می کشیدند. این رویه تا سال ۱۹۶۸ میلادی ادامه داشت تا اینکه نخستین مطالعه سلامت دندان بزرگسالان در بریتانیا انجام شد. آن مطالعه نشان داد که حدود سه چهارم افراد بالای ۵۵ سال هیچ یک از دندان های طبیعی خود را نداشتند.
در دهه اخیر نیز چندین پژوهش به رابطه سلامت دهان و دندان با دیابت نوع ۲، بیماری های قلبی و همچنین سرطان پرداختند. محتمل ترین توضیح التهاب است؛ شدت دردِ دندان درد تقریبا اندازه شدت درد کوبیدن شدن انگشتان پا و یا ورود یک تکه چوب آلوده به پایتان است، با این تفاوت که درد آن ها لحظه ای و دردِ ناشی از دندان درد ممتد است. چنین دردهای مزمنی می تواند به ساختار سلولی و DNA آن آسیب وارد کنند. پروفسور فرانسیس هیوز، استاد کالج کینگز لندن می گوید:«به نظر می رسد التهاب با بیماری های دیگری در ارتباط است و ما در نگاه سنتی به آن توجهی نمی کنیم.»

اهمیت سلامت دهان و دندان

مراقبت از دندان و دهان, پر کردن دندان

مسواک های برقی نسبت به مسواک های سنتی بهتر هستند.
یکی از اصلی ترین دلایل مسواک زدن، از بین بردن پُژَک (پلاک) دندان (Dental Plaque) است. پُژَک دندان لایه ای از باکتری ها است که در سطوح داخل دهان رشد کرده و به صورت لایه ای سفیدرنگ یا زرد کمرنگ بر روی دندان ها دیده می شوند. وجود پژک به چند دلیل خوب نیست:اولی اینکه باکتری موجود در پژک اسیدی را تولید می کند که مینای دندان را از بین برده و موجب پوسیدگی می شود.

غیر از آن، انواع دیگر باکتری در پژک وجود دارد که موجب التهاب در نواحی مجاور آن دندان می شوند. هیوز می گوید:«باکتریِ عامل بیماری های لثوی در عمق محل نفوذ می کند، جایی که در آن اکسیژن وجود ندارد. بنابراین هرچه ضخامت پژک دندان های شما بیشتر باشد، آن باکتری ها بیشتر از آن استقبال می کنند.»

بیماری های لثوی در مراحل ابتدایی خود به صورت «ورم لثه» ظاهر می شود و ممکن است هنگام مسواک زدن خونریزی کند. اگر آن درمان نشود به شکل پیوره یا پیرادندان آماس (Periodontitis) یا همان بیماری بافت های اطراف دندان درمی آید. شاید بتوان قوی ترین ارتباط دهان و بدن را در بیماری های قلبی ‏- عروقی جستجو کرد. دایوتو در سال ۲۰۰۷ پژوهشی را انجام داد که نشان داد تمیز کردن عمقی دندان ها و لثه ها با استفاده از بی حسی موضعی موجب می شود تا سرخرگ های شخص شش ماه بعد ارتجاعی تر و سالم تر باشند.
در همین رابطه نیز انجمن قلب آمریکا در سال ۲۰۱۲ پژوهشی را منتشر کرد که نشان می داد بیماری پریودنتال با تصلُبِ شَرایین (Atherosclerosis) یا همان سختی رگ ها در ارتباط است. البته با توجه به وجود چنین شواهدی، هنوز نمی توان با اطمینان گفت که بیماری لثوی مستقیما در ارتباط است. در مطالعه دیگر که به تازگی چاپ شده مشخص شد بین التهاب و دیابت نوع ۲ نیز رابطه ای وجود دارد. این پژوهش نشان داد که در پروسه های بیماری های لثوی و درمان آن، قدرت کنترل گلوکز خون فرد کاهش می یابد و همین مسئله می تواند زمینه ساز دیابت نوع ۲ باشد.

ارتباط بین بیماری های لثوی و سرطان کمی محتاطانه تر بررسی شده است. هیوز می گوید:«منطقی است، اما مکانیسم آن کاملا مشخص نیست.» التهاب مزمن خود می تواند یکی از عوامل باشد، زیرا امکان جهش های منجر به سرطان را ممکن می سازد. در پژوهشی نشان داده شد که در بیماری های لثوی، باکتریِ Fusobacterium nucleatum نقش دارد که موجب تضعیف دستگاه ایمنی در شناسایی و نابودی سلول های سرطانی می شود
برخی از کارشناسان می گویند که روزی دو بار مسواک همراه با مراجعه منظم به دندان پزشک بهترین راه سلامت دهان و دندان است. کارشناسان گروه بهداشتی کوکراین معتقدند که مسواک های برقی نسبت به مسواک های سنتی بهتر هستند. آن ها همچنین می گویند خمیردندان هایی را انتخاب کنید که حاوی فلوراید و عامل ضد باکتری تری کلوسان باشند.