روز جهانی نجوم و تاریخچه ی آن

نگاهی به ۱۵می ، روز نجوم

در گذشته های دور آسمان و ستاره هایش برای مردم شگفت انگیز و حتی ترسناک بود، این ترس و شگفتی انسان را وادار به مطالعه، تجزیه و تحلیل برای حل اسرار آسمان نمود و علم نجوم پدید آمد و با گذشت زمان و اختراع وسایلی مانند تلسکوپ پیشرفت زیادی نمود. در تقویم جهانی روزی به عنوان روز نجوم با هدف ترویج علم و آشنایی عموم مردم با علم نجوم و زیبائیهای آسمان انتخاب شده است اما روز نجوم در ایران و جهان چه روزی است؟ با این بخش از نمناک همراه باشید تا اطلاعات بیشتری درباره این موضوع کشف کنید.

تاریخچه نجوم و اخترشناسی

در گذشته ستاره شناسی تنها دیدن و پیش بینی حرکت اجرام آسمانی با چشم بود. با اهداف اخترشناسی تمدن های اولیه در برخی نقاط مانند استون‏هنج، اشیاء زیادی ساخته بودند. مشاهده ستاره ها و برخی از اجرام آسمانی کاربرد فراوانی در پیش بینی زمان تغییر فصل ها، پیش بینی فصول برای کاشت محصولات و بررسی طول سال داشت.

مشاهدات اخترشناسی با ایجاد تمدن های بابل، مصر باستان، تمدن هلینک (یونان باستان)، هند و چین، جمع آوری شدند و در مورد اساس پیدایش کیهان و طبیعت آن، حرکت سیاره ها، خورشید، ماه و زمین براساس علم فلسفه نظریاتی مانند کروی زمین و … مطرح شد. کشف های اخترشناسی مهمی مانند تمایل محوری یا کج بودن حالت گرفتگی قبل از اختراع تلسکوپ، در ۱۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح توسط چینی ها مطرح شد.

مثلا ۲۰۰ سال قبل از میلاد، هیپارکوس ابعاد ماه و فاصله آن از زمین را تخمین زد و بابلی ها و آشوری ها کسوف یا خسوف (پدیده گرفت) و تکرار آن در یک دایره با نام دایره ساروس را کشف کردند.

اخترشناسی شهودی در امپراتوری ایران به اوج رسید اما در طی قرون وسطی، اخترشناسی شهودی در اروپا به ندرت دیده می شد و ستاره شناسان مسلمان بسیاری از ستارگان را نام گذاری کردند. با ساخت تلسکوپ اسرار آسمان برای افراد جویای علم نجوم شناخته شد و امروزه آسمان با همه اسرارش برای آنان مانند گذشته گنگ نیست.

روز نجوم چه روزی است؟

اتحادیه نجوم از سال ۱۹۷۳ میلادی هرساله، یکی از روزهای تعطیل آخر هفته مابین ۱۵ آوریل (۲۶ فروردین) تا ۱۵ مه (۲۵ اردیبهشت) که ماه در وضعیت تربیع (شب هفتم) قرار دارد، به عنوان روز جهانی نجوم و هفته پیش از آن را به عنوان هفته نجوم اعلام می کند.

زمانی که ماه در وضعیت تربیع قراردارد، هنگام ظهر طلوع می کند و حدود ۶ بعدازظهر به بیشترین ارتفاع (فاصله از افق) می رسد و نیمه شب غروب می کند، پس با دوربینها و تلسکوپهای آماتوری از ظهر به بعد می توان پستی بلندی های ماه را مشاهده نمود.

روز نجوم در ایران

روز نجوم از سال ۱۳۸۰ در ایران برگزار می شود و هماهنگی برگزاری روز نجوم در ایران را شاخه آماتوری انجمن نجوم ایران به عهده دارد. هر کشوری با شرایط خاص خود طبق دستور العمل اتحادیه نجوم، می تواند روز نجوم در هفته نجوم را در کشور خود تعیین کند.

روز نجوم در کشورهایی با تقویم رسمی میلادی روز شنبه یا یکشنبه (روز تعطیل) برگزار می شود. انجمن نجوم ایران روز جمعه قبل یا بعد از روزی را که اتحادیه نجوم انتخاب می کند، را به عنوان روز نجوم در ایران اعلام می کند تا در این روز تعطیل مردم بیشتری بتوانند از برنامه های این روز استفاده کنند.

تاریخچه روز جهانی نجوم

اغلب رصدخانه ها در خارج از شهر و در ارتفاعات بالا قرار دارند زیرا باید از آلودگی نوری و آلودگی هوا دور باشند از آنجایی که رفتن به رصد خانه ها برای مردم سخت است، حدود ۳۰ سال پیش داگ برگر پیشنهاد داد در روز مشخصی از سال، بهتر است تلسکوپها را به داخل شهرها و به میان مردم بیاوریم و اینگونه روز نجوم متولد شد. این روز در سال ۱۹۷۳ توسط دوگ برگر، رئیس روابط نجومی در کالیفرنیای شمالی نامگذاری شد. این روز را از طریق تنظیم تلسکوپ ها در مناطق شهری جشن گرفتند تا فضای قابل دسترسی برای همه ایجاد کنند. همچنین قصد داشتند تا با انجام این کار علاقه خود را به زمینه های علمی مثل نجوم افزایش دهند و باعث شوند که عموم مردم به راه های بیشتری دسترسی پیدا کنند تا در این باره چیز های بیشتری بیاموزند. امروزه بیش از ۵۰ کشور روز و هفته نجوم را برگزار می کنند.

هدف انتخاب روز جهانی نجوم

راز آلود بودن فضای بیرونی و ستاره شناسی باعث شده است که در طول تاریخ وقایع مهمی به ثبت برسد. شاید غیر ممکن به نظر برسد که بخواهیم به آسمان شب نگاه کنیم، اما از وجود شگفتی های موجود در آن متعجب نشویم و به این قضیه پی نبریم که جهان در مقایسه با ما چقدر بزرگ است.

روز جهانی نجوم راهی برای به پاس داشتن متخصصان و فعالان در زمینه نجوم است که اطلاعات، آگاهی و عشق خود به فضای بیرونی و سیاره ها را با ما به اشتراک می گذارند. همچنین راهی برای کشف شوق و انگیزه آن ها و افزایش آگاهی است.

هدف از انتخاب روز جهانی نجوم ترویج این علم در میان عموم شهروندان و معرفی فعالیت های علمی، آموزشی و ترویجی گروه ها و مراکز نجومی و از جمله رصدخانه ها می باشد.

برنامه های روز نجوم

در همه روزها مراجعه مردم به رصدخانه ها مشکل است اما در روز نجوم در برخی از کشورها، یک یا چند روز درهای آزمایشگاهها و رصدخانه ها به روی مردم عادی باز است تا همه مردم بتوانند با فعالیت های علمی از نزدیک آشنا شوند.

این روز نه تنها راهی برای افزایش آگاهی در مورد این موضوع اعجاب انگیز است، بلکه می تواند یک روش مهم برای سپری کردن لحظات زیبا در کنار خانواده، دوستان و مردمی باشد که با آن ها علایق مشترک داریم.

برگزاری روز نجوم دو بار در سال

کسانی که واقعاً به فضا علاقه دارند، می دانند که این روز را دو بار در سال جشن می گیرند. در سال ۲۰۰۶، روز دوم هم برای جشن گرفتن نجوم در فصل پاییز مشخص شد یعنی این روز در کل جهان و در بسیاری از سازمان ها و گروه ها یک بار در بهار و یک بار در پاییز جشن گرفته می شود که به علت تغییرات صورت های فلکی و مشاهده چیزهای جدید در زمان های مختلف است.