روز جهانی زبان مادری و ماجرای نامگذاری آن

جزئیات مهم ۲۱ فوریه؛ روز جهانی زبان مادری

۲۱ فوریه (دوم اسفند) از سوی یونسکو و با هدف کمک به حفظ تنوع زبانی و فرهنگی جهان روز جهانی زبان مادری اعلام شده است. امروزه که حدود نیمی از زبان های دنیا در معرض نابودی قرار دارند، لزوم یادگیری زبان مادری بیش از پیش احساس می شود چرا که با مرگ هر زبان فرهنگ، تاریخ و آداب گروهی از ساکنان زمین در خطر قرار می گیرد.

همچنین زبان مادری در شکل گیری شخصیت فردی و هویت فرهنگی قوم ها و ملیت ها نقش دارد و می تواند فرهنگ جهانی را شکوفاتر کند. اگر می خواهید درباره تاریخچه و جزئیات روز جهانی زبان مادری بیشتر بدانید، با این بخش از نمناک همراه شوید.

تاریخچه روز جهانی زبان مادری

۲۱ فوریه روز جهانی زبان مادری است که اولین بار در سال ۱۹۵۲ توسط دانشجویان دانشگاه دهاکا که قبلاً به پاکستان شرق معروف بود، نامگذاری شد. این دانشجویان به دلیل سرکوب زبان بنگالی معترض بودند.

پلیس و ماموران نظامی بعد از اعتراض این دانشجویان، آتش به پا کردند و در این بین بسیاری از جوانان را کشتند. تظاهرکنندگان خواستار به رسمیت شناخته شدن زبان بنگالی در کنار زبان اردو به عنوان دومین زبان پاکستان بودند.

مبارزات و حرکت های اعتراضی بنگلادشی ها به استقلال این کشور از پاکستان انجامید. هر سال در این روز در بنگلادش مراسم یادبود برگزار می شود.

اهمیت روز جهانی زبان مادری

برای اولین بار سازمان یونسکو در ۱۷ نوامبر سال ۱۹۹۹ روز ۲۱ فوریه (برابر با دوم اسفند) را روز جهانی زبان مادری نامید. به دلیل اهمیت زیاد این موضوع مجمع عمومی سازمان ملل متحد سال ۲۰۰۸ را سال جهانی زبان ها اعلام کرده است.

مدیران فرهنگی در حال کنترل رسانه ها برای آموزش نسل جدید از افراد بودند که بتوانند سخنرانان مسلطی داشته باشند. حداقل ۴۳ درصد از ۷۰۰۰ زبان در جهان در معرض خطر هستند و این بحران روز به روز در حال افزایش است. به همین دلیل یک همکاری بین المللی با هدف یک دیدگاه غنی تر در مورد مشکلات زبانی ایجاد شده است که مخاطبان جهانی دارد.

در روز جهانی زبان مادری، تلاش های زیادی برای ارتقا و بومی سازی زبان مادری صورت می گیرد. چنانچه در نمناک اشاره شده است ایده جشن گرفتن روز جهانی زبان مادری، اولین بار از بنگلادش شروع شد که در سال ۱۹۹۹ توسط یونسکو در یک کنفرانس عمومی هم به تایید رسید و از سال ۲۰۰۰ به کل دنیا انتشار پیدا کرد.

یونسکو بر این باور است که اهمیت گوناگونی زبانی و فرهنگی برای جوامع بسیار زیاد است و افراد باید صبوری و احترام را در یادگیری زبان مادری به کار بگیرند. تنوع زبانی در دنیای مدرن امروزی، نسبت به قبل بسیار کمتر شده است.

حدود ۴۰ درصد از جمعیت دنیا به زبان مادری خودشان صحبت نمی کنند. به همین دلیل اهمیت به پاس داشتن روز جهانی زبان مادری، بیش از قبل افزایش پیدا کرده است.

جوامع چند زبانه و چند فرهنگه نیز می توانند از طریق زبان مادری خود، آداب و رسوم غنی فرهنگی خود را به دیگر کشور ها انتقال دهند و به آن ها معرفی کنند.

زبان های مادری در ایران

در دوم اسفندماه سال ۸۲ برابر با ۲۱ فوریه سال ۲۰۰۴ میلادی برای اولین بار در ایران به مناسبت روز جهانی زبان مادری مراسمی در دانشگاه علم و صنعت، توسط دانشجویان تُرک دانشگاه های تهران برگزار شد که لزوم آموزش به زبان مادری ، موضوع اصلی سخنرانی ها در این مراسم بود.

در ایران افزون بر زبان فارسی در مجموع حدود ۶٩ زبان و گویش رواج دارد و بزرگ ترین گروه های زبانی ایران را فارسی، آذربایجانی، کُردی، ترکمنی، گیلکی، مازندرانی، تالشی، لری، عربی، بلوچی، لکی و تاتی تشکیل می دهند. با وجود اینکه در ایران زبان مادری فراوانی وجود دارد اما این زبان در کنار زبان فارسی به رسمیت شناخته نشده اند.

فراموشی زبان مادری

از حدود ۶ هزار زبانی که مطابق برآورد یونسکو در جهان شناخته شده است، بیش از سه هزار زبان در حال نابودی هستند و توسط گروه های بسیار کوچکی به کار برده می شوند و تقریبا هیچ کدام شانسی برای بقا ندارند. ۹۶ درصد از زبان ها تنها در بین ۴ درصد از جمعیت جهان رواج دارند.

بیش از ۸۰۰ زبان در جزایر پاپوآ گینه نو واقع در اقیانوس آرام، وجود دارد که بعضی از آنها متعلق به جمعیتی کمتر از ۲۰۰ نفر هستند.

برای اینکه زبان مادری فراموش نشود، باید تلاش کرد تا زبان هایی که گسترش زیادی ندارند در کنار زبان های فراگیر شانس ادامه حیات داشته باشند زیرا زبان مادری در شکل گیری شخصیت فردی و هویت فرهنگی قوم ها و ملیت ها نقش دارند. همه خانواده ها برای اینکه زبان مادری فراموش نشود باید سعی کنند که با فرزندان خود با زبان مادری سخن بگویند.

برای کشور ایران با گنجینه ای از زبان ها و گویش ها، آموزش چند زبانه یعنی استفاده دست کم از ۳ زبان برای آموزش بهترین راه است. اولین زبان باید زبان مادری، دومین زبان باید زبان ملی یا زبان رسمی کشور و سومین زبان باید زبان بین المللی باشد. آموزش زبان مادری با ارتقای کیفیت آموزش، توانایی یادگیری دیگر زبانها را بالا می برد و فرآیند آموزش را تسهیل می کند.

بر اساس یک جمله بسیار معروف از آلفونس دوده (نویسنده فرانسوی) هر ملتی که زبان مادری خود را فراموش کند، مانند فردی زندانی است که کلید زندانش گم شده باشد پس روز جهانی زبان مادری برای بسیاری از فعالین این عرصه فرصتی مناسب است تا برای به رسمیت شناخته شدن و حفظ زبان مادری خود اقدام کنند.