هنگام مواجه شدن با لحظات سخت چه کنیم؟
هنگام مواجه شدن با لحظات سخت چه کنیم؟
درماندگی یا helplessness یعنی فرد دچار نا امیدی مطلق شده و به جایی رسیده که فکر می کند دیگر هیچ چیز و هیچ کس نمی تواند کمکش کند. در این حالت اول جسم و روان فرد تحت تاثیر باور او ناخودآگاه هیچ کمکی در مسیر بهبود اوضاع انجام نمی دهند اما در حالت دوم و ایسنادگی، او از هیچ تلاشی برای پاک کردن عامل فشار دریغ نمی کند.
براساس الگویی که از زمان انسان های بدوی تا امروز قابل استناد است بدن ما در مواجهه با یک استرسور (عامل فشار) که در زمان گذشته می توانسته خطر، صاعقه یا حیوان وحشی باشد ۲ واکنش داشته؛ یکی جنگ و دیگری گریز و واکنش گریز هم به تدریج منجر به بروز واکنش هایی مثل خشم و ترس در انسان شده است.
محققان روی نوعی پرنده تحقیقاتی انجام دادند که بر مبنای این تحقیقات وقتی این پرنده دچار استرسی بیش از حد تحمل می شود، واکنشی نشان می دهد که نه فرار است نه حمله. این پرنده می نشیند و زمین را نوک می زند یعنی کاری انجام می دهد که طبعا هیچ فایده ای برایش ندارد! یعنی شرایطی مشابه شرایط ناامیدی مطلق ما انسان ها.
اگر ما هم دچار ناامیدی مطلق شویم ممکن است مثلا در میدان بازی اگر یک- صفر عقب باشیم آن بازی را با نتیجه ۰- ۵ ببازیم. یعنی عملا ممکن است تیم حریف از ما قوی تر باشد اما ما دیگر فوتبال خودمان را هم بازی نکنیم و پشت سر هم گل بخوریم و این نه تنها در زمینه فوتبال بلکه در زمینه بیماری ها و مشکلات هم می تواند بروز پیدا کند مثلا وقتی که می بینیم فقط یک ماه برای کنکور وقت داریم به این نتیجه برسیم که چون نمی رسیم در این زمان کوتاه کاری از پیش ببریم پس کلا درس خواندن را فراموش کنیم!
اما وقتی امیدوار به ماجرا نگاه کنیم و در واقع به گزینه دوم یعنی جنگیدن و شکست حریف فکر کنیم براساس شواهد علمی و پزشکی اثبات شده می توانیم انتظار داشته باشیم که همین نیروی امید بتواند تاثیر قابل توجهی در بهبود اوضاع داشته باشد.
تاثیر چنین امیدواری هایی در نجات جان بیماران در مواجهه با بیماری های سخت هم ثابت شده است. علم ثابت کرده در شرایط یکسان بیماری که امیدوار است و مثبت فکر می کند سیستم ایمنی قوی تری نسبت به بیمار ناامید و افسرده دارد. البته قرار نیست خیلی غلو کنیم که اگر امید داشته باشید و مثبت فکر کنید همه چیز درست می شود اما نمی توان منکر این واقعیت هم شد که امید یکی از عوامل بسیار تاثیر گذار است که می تواند کمک شایانی به بهبود و پیشرفت امور کند.
از نظر زیست شناختی می توان این پدیده را این طور توصیف کرد که وقتی فردی افسرده، مضطرب و ناامید باشد مغز به سمتی پیش می رود که او را با یک اختلال شناختی مواجه کند. به این معنا که ذهن حتی خطر را مهلک تر از چیزی که هست برآورد می کند و نتیجه اینکه فرد کاملا بی انگیزه می شود و حداقل توانایی ها و استعدادهایی را هم که دارد از دست می دهد.
در این حالت است که می گوییم فرد دچار اختلال شناختی شده است یعنی داشته های خودش را کمتر از چیزی که هست ارزیابی می کند. در این شرایط ترشح برخی هورمون ها باعث می شوند که نه تنها مغز بلکه سیستم ایمنی بدن دچار تغییراتی شود.اتفاقی که با امید برعکس می شود.
