۴ شاعر نامی از گذشته تا امروز که درباره ی عشق سخن می گویند
عشق پرتکرارترین موضوعی است که از دیرباز به تمامی زبان ها و در تمامی فرهنگ ها در مورد آن شعر سروده شده. عشق؛ پیچیده ترین و عمیق ترین احساس آدمی که هیچ کس نتوانسته است تعریف دقیقی از آن ارائه دهد، و با این حال اکثر انسان ها مدعی هستند که آن را تجربه کرده اند. احساسی که یک جایی درون قلب همه ی آدم ها جا خوش کرده است و منتظر فرصت است تا از پناهگاهش بیرون بیاید. به خاطر همین است که نقاشی ها و موسیقی های زیبا را دوست داریم، جملات احساسی فیلم ها و قصه ها در خاطرمان می مانند و دلمان می خواهد شعرهای عاشقانه و جملات زیبا و احساسی را بارها و بارها بخوانیم.
در این متن کوتاه، چهار شاعر فارسی زبان (دو شاعر از قرون گذشته و دو شاعر معاصر) را معرفی می کنیم که بیش تر یا متفاوت تر از بقیه درباره ی عشق سخن گفته اند.
۱٫پیام دادم و گفتم بیا خوشم می دار/جواب دادی و گفتی که من خوشم بی تو _ سعدی
سعدی را می توان بزرگ ترین شاعر عاشقانه سرای ایران نامید. اگرچه سعدی، که به او به حق لقب استاد سخن داده اند، کتاب های حکمت آمیز و اخلاقی گلستان و بوستان را دارد، در قصایدش به مدح و موعظه و تعلیم پرداخته و در غزلیاتش دنیا و کار آن را به سخره گرفته، و در تمامی این شعرها و نثرها لطایف و ظرایف فراوانی را به کار برده، اما اکنون می خواهیم درباره ی غزلیات سعدی صحبت کنیم؛ جایی که فقط عشق دیده می شود و بس!
سعدی ۶۳۷ غزل دارد که تقریبا تمامی آن ها عاشقانه اند. زبان سعدی در این غزل ها به گونه ای است که مخاطب امروزی به راحتی می تواند با آن ارتباط برقرار کند، آن را بفهمد و در عین حال از لطایف و عاشقانگی هایش به وجد بیاید. معشوق سعدی زمینی است، برای خواننده آشناست و گویی جلوه ای از معشوقِ خود اوست. به همین دلیل است که به راحتی می شود با غزل های سعدی همذات پنداری کرد. مثلا تصور کنید معشوقتان دارد با اتوبوس یا هواپیما به سفر دور و درازی می رود، آیا خواندن این غزل سعدی که “ای ساربان آهسته ران کآرام جانم می رود…” اشک به چشمانتان نمی آورد و فکر نمی کنید که سعدی آن را دقیقا برای موقعیت شما سروده؟
خواندن همه ی ۶۳۷ غزل سعدی را به شما توصیه می کنیم!
۲٫آشکارا نهان کنم تا چند؟ / دوست می دارمت به بانگ بلند! _ عراقی
فخرالدین عراقی، شاعر قرن هفتم، اگرچه به اندازه ی سعدی شناخته شده نیست، اما عاشقانه هایی دارد که در تاریخ ادبیات کم نظیرند. اگرچه اکثر اشعار و آثار عراقی عرفانی اند و از عشق آسمانی سخن می گویند، اما در بسیاری از اشعار او و به خصوص غزلیات او می توان جلوه ای از عشقی قابل تصور پیدا کرد که با زبان ساده و روان خواننده را به وجد می آورند. عراقی منظومه ای به نام عشاق نامه دارد که ترکیبی از مثنوی و غزل است و به صورت یکی در میان، ده مثنوی عاشقانه و ده غزل دارد، همچنین برای آشنایی بیشتر با سبک های مختلف شعر در ادبیات فارسی می توانید این مطلب را نیز مطالعه نمایید. این منظومه در وزن “فاعلاتن مفاعلن فعلن” سروده شده که علاوه بر کوتاه بودن، بسیار غنایی و شورانگیز است و همین موضوع باعث اثرگذاری بیش تر شعرهای آن می شود. دیوان غزلیات عراقی هم شعرهایی از این دست زیاد دارد، ازجمله ابیات زیر که می توانید غزل کاملش را در دیوان غزلیات عراقی پیدا کنید:
شاد کن جان من، که غمگین است رحم کن بر دلم، که مسکین است
روز اول که دیدمش گفتم:آن که روزم سیه کند این است!
روی بنمای، تا نظاره کنم کآرزوی من از جهان این است
دل بیچاره را به وصل دمی شادمان کن، که بی تو غمگین است
بی رخت دین من همه کفر است با رخت کفر من همه دین است
گه گهی یاد کن به دشنامم سخن تلخ از تو شیرین است…
۳٫ای کاش عشق را زبان سخن بود _ احمد شاملو
شاملو برای علاقه مندان به شعر امروز چهره ی شناخته شده ای است، چه به عنوان شاعری که برای اولین بار خود را از قید وزن رهانید و شعر سپید را در ایران پایه گذاری کرد و چه به عنوان شاعری که در تمام طول زندگی اش صدای جامعه ی خود بود و به بیان دیگر، با مردم بود نه بر مردم. این ویژگی را در نویسنده کتاب یک عاشقانه آرام، یعنی نادر ابراهیمی نیز می توان مشاهده کرد که به متن های عاشقانه اش شهرت ویژه ای دارد. شعرهای شاملو با زبان فاخر و حماسیِ سبک خراسانی، بیش تر از همه چیز اعتراضی است؛ اعتراض به خفقان و سیاهی جامعه ی خود. اما با این همه، چشم شاعرانه ای که سیاهی جامعه را می دید، روشنایی عشق را هم تشخیص می داد:
آن که می گوید دوستت می دارم
خنیاگر غمگینی ست
که آوازش را از دست داده است
ای کاش عشق را زبان سخن بود
هزار کاکلی شاد در چشمان توست
هزار قناری خاموش در گلوی من
عشق را ای کاش زبان سخن بود
آن که می گوید دوستت می دارم
دلِ اندوهگین شبی ست
که مهتابش را می جوید
ای کاش عشق را
زبان سخن بود
هزار آفتاب خندان در خَرامِ توست
هزار ستاره ی گریان در تمنای من
عشق را ای کاش زبان سخن بود…
۴٫ و توپ، با پیغام های بوسه در دستان ما می گشت _ فروغ فرخزاد
کمتر ایرانی ای را می توانید پیدا کنید که عشق را بشناسد اما فروغ فرخزاد را نه. این شاعر بزرگ که تنها ۳۲ سال عمر کرد اما در همین زمان کم، دریچه ای نو به شعر معاصر فارسی گشود. موضوع اصلی شعرهای فروغ عشق است و این عشق را از نگاه متفاوت و زنانه و بسیار شخصی خود به نمایش می گذارد؛ کاری که پیش از این هیچ زن شاعری نکرده بود. زنانگی طوری در تاروپود شعر فروغ تنیده شده که نمی توان آن را از شعر، یا شعر را از آن جدا کرد.
شعرهای فروغ، زندگی است، و زندگی فروغ، سراسر عشق:
پرنده گفت:”چه بویی، چه آفتابی، آه”
“بهار آمده است”
“و من به جست وجوی جفت خویش خواهم رفت”
پرنده از لب ایوان
پرید، مثل پیامی پرید و رفت
پرنده کوچک بود
پرنده فکر نمی کرد
پرنده روزنامه نمی خواند
پرنده قرض نداشت
پرنده آدم ها را نمی شناخت
پرنده روی هوا
و بر فراز چراغ های خطر
در ارتفاع بی خبری می پرید
و لحظه های آبی را
دیوانه وار تجربه می کرد
پرنده آه، فقط یک پرنده بود
