دلیل خداحافظی فریبرز عرب نیا از سینما + تصاویر
گلایه فریبرز عرب نیا از سینما
فریبرز عرب نیا بازیگر نقش مختار در مختارنامه روز اول محرم در گفت وگویی درباره وضعیت حضور خود در سینمای ایران و همچنین بازپخش های چندین باره مجموعه مختارنامه و به سرانجام نرسیدن همکاری دوباره اش با داود میرباقری سخن گفت.
این شاید اولین گفت وگوی مفصل فریبرز عرب نیا است که پس از سال ها پیرامون مباحث مختلف انجام شده است.
آقای عرب نیا، درحال حاضر مشغول چه کاری هستید؟
در حال حاضر مشغول پرداختن به امور زندگی هستم. بیشتر وقتم صرف آشپزی و خانه داری می شود و سامان دادن به کارهای جان یار و کمک به او در کارهایش اولویت زندگی ام است. اوقات فراغتم را نیز به ورزش و مطالعه می پردازم.
این اواخر فیلمنامه خوبی به دستتان رسیده که روی آن تامل کنید و بخواهید درباره اش تصمیم گیری کنید؟
زمانی که من بیرون از ایران هستم، تقریباً از سینما بی خبر می شوم و از طریق اینترنت و فضای مجازی پیگیر اتفاقات می شوم و موضوعات را دنبال می کنم. اما فیلمنامه ای با نام «هجرت» موجود هست که یکی دو سال پیش روی آن کار می کردم و به پیشنهاد برخی از دوستان در کشور سوئد آماده شد که موضوعی درباره مهاجرت دارد. قرار بود این پروژه تابستان گذشته اجرایی شود که به خاطر شرایط من و قراردادم با پروژه «ماه تی تی» متاسفانه به سرانجام نرسید و فصلش هم گذشت. امیدوارم سال دیگر بتوانم آن را انجام بدهم.
فریبرز عرب نیا در خارج از کشور
به تازگی فیلم «گاهی» با بازی شما وارد شبکه نمایش خانگی شده است، چقدر از خروجی این کار راضی هستید؟
حقیقتش این است که از فیلم «گاهی» اصلاً راضی نیستم. خروجی کار بسیار ضعیف از آب درآمده است؛ به دو دلیل خیلی مهم:اول اینکه تهیه کننده و کارگردانش اشخاصی نابلد بودند! نتیجه اش هم می شود این که با وجود زحمت عوامل و انرژی که گذاشتیم، کار بسیار سطحی از آب درآمده است و ایراداتی فاحش دارد.
«آخرین بار کی سحر را دیدی» هم به زودی وارد چرخه اکران می شود فکر می کنید این فیلم می تواند در اکران موفق باشد؟
درباره «آخرین بار کی سحر را دیدی؟» نمی توانم هیچ نظری بدهم چون هنوز نتیجه کار را ندیده ام. اما در مورد اینکه می تواند موفق باشد، ندیده هم می توانم بگویم که چرخه اکران در ایران و موفقیت در فروش فیلم به عوامل زیادی بستگی دارد که این عوامل متاسفانه نه سینمایی و فرهنگی و نه هنری هستند. در حال حاضر تاثیرات ویرانگر سیاست است که بر روی حیات سینما سایه افکنده و روی فروش فیلم ها تاثیر می گذارد.
راستی پروسه قانونی که داشتید برای بازپس گیری حق و حقوقتان از فیلم های «آخرین بار کی سحر را دیدی» و «گاهی» طی می کردید به کجا رسید؟
بعد از یک سال و چندین ماه دوند گی در ایران و خارج از ایران نهایتاً کار به جایی رسید که خانه سینما و شورای حل اختلاف، حق را به بنده دادند. طرفین دعوا را که آقای امیر پورکیان (فیلم «گاهی») و آقایان فرزاد موتمن و سعید عصمتی(«آخرین بار کی سحر را دیدی؟!») بودند ملزم به پرداخت دیون شان به اینجانب کردند. درنهایت وقتی کار به ارشاد رسید این وزارت خانه کم کاری کرد و من به حقم نرسیدم.
درهمین راستا آخرین بار با آقای فرجی صحبت کردم که قول هایی شنیدم مبنی براینکه جلوی اکران این فیلم ها گرفته می شود تا حساب شان را تسویه کنند، اما این اتفاق هم نیفتاد.
هردو فیلم «گاهی» و «آخرین بار کی سحر را دیدی؟» اکران شد و می شود و متاسفانه به نظر می رسد ما همچنان باید از حقوق خودمان بگذریم اگرچه حق با ماست. دلیل آقایان درباره فیلم «گاهی» این بود که با حکم قوه قضاییه، حکم خانه سینما بلااثر می شود و نکته جالب و تاسف برانگیز ماجرا هم این است که آن حکمی که امیر پورکیان به ارشاد ارائه داده، یک فتوکپی بدون امضا است! دوستان در ارشاد حتی به خودشان زحمت ندادند که از او بخواهند حکم اصلی را ارائه بدهد و فقط منتظر هستند تا با کم ترین نشانه ای مسئولیت را از دوش خودشان بردارند.
به گفته حقوق دان هایی که با آنها مشورت کردم، آن حکم مشکوک و ایرادات جدی قضایی دارد. یکی از ایرادات این است که من را مجهول الآدرس اعلام کردند درحالی که از بنده سه نشانی در پرونده موجود است؛ از جمله نشانی که خانه سینما هم حکم را به آن ارسال کرده است. معلوم است که آقای پورکیان و دوستان از غیبت من استفاده کردند و ادعایی مخدوش را به قاضی رساندند که این قاضی به نظر نه از سینما خبری داشته و نه از حضور من در خارج از ایران و آدرس هایم در کشورم.
یکی دیگر از ایرادات این است که نوشته اند متن به امضای فرد رسیده نه هیئت مدیره درحالی که یک هیئت، شورای حل اختلاف بوده است و… همه اینها را کنار بگذاریم ارشاد بی توجهی غیرمسئولانه کرده است که حتی اگر حکم درست باشد هم زمانی برای اعاده دادرسی و تجدید نظرخواهی در حکم وجود دارد و حکم هنوز قطعی نیست که آنها نسبت به این بند بی توجه بودند.
نمی دانم چطور به آموزه های دینی مان نگاهی ندارند که حتی یک کشور هم با کفر ممکن است حیات داشته باشد، اما با ظلم نه و این یک ظلم مشهود است و در این موضوع حق مسلم من خورده شد. مسئولان، فیلم در چرخه اکران کم دارند و برای همین حاضر هستند هر فیلمی را اکران کنند و در این راستا با ساده انگاری حقوق کسانی مثل من را زیر پا می گذارند. در کل باید بگویم تنها بزنگاه برای رسیدن من به حقم ارشاد بود که آن هم به لطف بعضی از مدیرانش از دست رفت، این میزان از تعهد و وظیفه شناسی را به آنها تبریک می گویم و برای خود و همکارانم متاسفم.
فریبرز عرب نیا در آخرین بار کی سحر را دیدی؟
من با تهیه کننده قرارداد منعقد کرده بودم و آماده شده بودیم که برای اقامت پسرم و تحصیلش راه حل هایی پیدا شود تا من بتوانم هفت ماه با این پروژه همراه باشم اما متاسفانه به نظرم رسید که این پروژه توان انجام تعهدات را ندارد. درنهایت با تایید حدس بنده از طرف تهیه کننده متوجه شدیم نه تنها قول هایی که به بنده داده شده که حتی بر امضاهایی که در قرارداد وجود داشت هم جای شک و شبهه بود. برای همین من ترجیح دادم دوستی ها حفظ شود و مشکل دیگری برایم پیش نیاید.
هنرمندان اغلب نسبت به این موضوع که به ناحق مورد داوری و قضاوت قرار می گیرند گلایه می کنند این گلایه ها از وقتی بیشتر شد که نشریه یالثارات اول نسبت به پوشش هنرمندان در جشن حافظ و حالا به سه نفر از سینماگران شاخص هتاکی و توهین کرده است ، شدت گرفت. شما به عنوان یکی از بازیگران مهم سینمای ایران در این باره واکنش یا اظهارنظری ندارید؟
نظری ندارم، اما به شکل خیلی کلی می توانم بگویم که متاسفانه این گردابی که هنرمندان در آن مشغول غرق شدن هستند به این دلیل است که تنها از زاویه سیاست به مسائل نگاه، و فرهنگ نادیده گرفته می شود. برخوردها همه سیاسی است و کنش ها همه براساس منافع سیاسی است. اگر کنشی انجام بشود قطعاً سیاسی است و اگر انجام نشود هم باز سیاسی است.
متاسفانه به ریشه ها پرداخته نمی شود؛ ریشه ها یعنی اصلاح قوانین سینمایی، یعنی ایجاد قوانین جدید در مجلس و گذراندن آن از تصویب برای همه نهادها، ریشه ها یعنی تعریف درستی از فرهنگ و نگاه ما به آن و اینکه اساساً چه توقعی از آن داریم. ریشه ها یعنی اینکه تمام فرهنگ را در مقابله با سینما و موسیقی و نابودی دیده ایم. مسائلی که باید از ابتدا در مدارس به بچه ها آموزش داده شود مثل نحوه رابطه با دیگران، رانندگی، بهداشت، نگهداری از محیط زیست، اخلاق پهلوانی و…. کاملاً نادیده گرفته می شود و همه چیز صرفاً از زاویه سیاست و سیاست زده گی دارد به قهقهرا می رود.
امیدوارم با این اتفاقات مسئولین به خودشان بیایند و کاری بکنند. این مسائل و توهین ها مستقیماً مرتبط با بهداشت روانی و ناهنجاری هایی است که اگر کمی مسئولین سیاست را کنار بگذارند و به مسائل انسانی توجه نشان بدهند شاید شاهد تغییرات مثبت باشیم.
به نظر شما خانه سینما با هیات مدیره جدید و سازمان سینمایی تا چه حد توانستند حقوق از دست رفته بازیگران و هنرمندان را به آنها برگردانند؟ آیا در این زمینه موفق عمل کردند؟
من یک آدم فرهنگی هستم و علاقه ای ندارم حرف سیاسی بزنم، اما به واسطه دغدغه های فرهنگی ام حضور ویرانگر سیاست را در این عرصه، پررنگ تر از هرچیزی می دانم. متاسفانه در زمینه فرهنگی، دولت اصلاً و به هیچ عنوان موفق نبوده و عقب گرد داشتیم؛ این دیگر اظهرمن الشمس است. بیش از هرچیز به نظر می رسد که همیت دولت در سیاست های وزارت ارشاد مورد غفلت واقع شد. امیدوارم این رویه هرچه سریعتر اصلاح شود چون تمام این مسائل ریشه فرهنگی دارد. خودخواهی ها، بی توجهی به دیگران، ظلم ، فساد و… همه و همه به خاطر فقر فرهنگی است.
امسال به مناسبت ایام محرم برای چندمین بار «مختارنامه» این بار در قالب تله فیلم های موضوعی از تلویزیون پخش می شود. پخش چندمین باره این سریال شما را خوشحال یا ناراحت می کند؟ از این جهت می پرسم ناراحت که وقتی سریالی چند بار روی آنتن برود، لوث می شود و حتی مخاطبان ثابت گذشته اش را هم از دست می دهد.
وقتی هنور بعد از بارها پخش می بینم که مخاطبین با شوق نگاه می کنند و بازی من و سریال هم برای شان تکراری نشده قطعاً باعث خوشحالی من است. اما از چند جهت هم موجب نگرانی ام می شود به جای اینکه بگویم ناراحت می شوم باید تاکید کنم که نگران می شوم چرا که در درجه اول این موضوع نشان دهنده این است که تولیدات خوب انجام نمی شود و اصطلاحاً کفگیر به ته دیگ خورده است.
دومین موضوعی که نگرانم می کند این است که ممکن است این مجموعه به جهت تکرار زیاد به قول شما لوث شود. اما چیزی که بیشتر نگرانم می کند این است که بازهم نگاه سیاسی – عقیدتی بر موضوع سایه انداخته؛ نگاهی که هنر را موظف می داند و برایش کارکرد متصور است و آن کارکرد را هم در معنی کردن فرهنگ به صورت خیلی محدود و فقط با توجه خطوط قرمز تلویزیون و ارشاد پیش می برد نه نگاه و دغدغه مندی فرهنگی.
وقتی به ریشه یابی این پدیده هم برسیم که قطعاً همگی نگران تر می شویم وقتی ندانیم این نگاه با سرنوشت کشور ما چه خواهد کرد. درنتیجه با عنوان همه این نگرانی ها باید بگویم امیدوارم وقتی که «مختارنامه» نزد مردم عادی شد و از آن استقبال نکردند این مجموعه دیگر پخش نشود.
فریبرز عرب نیا در مختارنامه
حالا که بیشتر اوقات سال را خارج از کشور زندگی می کنید نگاه تان به سینمای ایران و جوایزی که به تازگی نصیب مان شده است چیست؟
از نگاه من اصلا ما سینمایی نداریم به معنای اینکه وقتی مخاطبان، فروش و تولید قابل دفاع وزین مثل تک ستاره ها می آیند و می روند این دیگر اسمش سینما نیست چون جریان نیست، اتفاق است؛ یک اتفاق نادر. اما در جریان تولید مداوم حرفه ای خواه ناخواه آثار قابل دفاع و وزین هم بیرون می آید چون در آن شرایط کارگردانان سینما با تعداد بیشتری و بازیگران و عوامل متعدد در حال اجرای فیلمنامه های متنوع و براساس سلیقه ها و گروه های سنی مختلف جامعه خواهند بود نه فقط با اهداف و جهت گیری های صرفاً حکومتی.
سینمایی که کارهای فرمایشی داشته باشد و اتفاقات تک ستاره ای، سینمای مداوم و صاحب حیات نیست. مثل بچه ای است که نشسته است و هرچند ماه یک بار بلند می شود و دوباره می نشیند؛ این کودک سالم نیست چون نشسته است، فعلاً که نشسته است امیدواریم کمی بعد کلاً نخوابد.
نمی خواهید دوباره طبع کارگردانی تان را امتحان کنید و این بار فیلم سینمایی تان بسازید؟ پروژه «آمبولانس» که چندسال پیش خبری شده بود عملیاتی نمی شود؟
با صراحت اعلام می کنم که تا وقتی مسئولین فعلی ارشاد از وزیر تا مدیران میانی بر سرکار هستند، من دیگر در سینمای ایران کاری نخواهم کرد. از همه بیشتر هم خودم متاسف هستم اما این تنها راهی هست که برای مقابله با این اتفاقات دارم. دوستی می گفت در دوره قبل هربار به ارشاد می رفتی با جواب «نه» برمی گشتی اما در این دولت پاسخ «آره» می گیری اما کارت انجام نمی شود. این تلخ کامی اش بیشتر است. آنچه که برمن می رود نماد و سمبلی است از آن چیزی که برهمه ما سینماگران می رود.
سوالی که اینجا برای من پیش می آید این است که یعنی اگر نقشی بسیار خوب و وسوسه کننده به شما پیشنهاد شود حاضر هستید که پاسخ منفی بدهید و کار نکنید؟ یعنی اگر به طور مثال اصغر فرهادی هم به شما یک نقش خوب در فیلمش پیشنهاد بدهد شما حاضر هستید آن پیشنهاد را رد کنید؟
ببینید من باز تاکید می کنم که با این سیاست های ارشاد دیگر در سینمای ایران کار نخواهم کرد؛ یعنی تولیدی که در داخل ایران باشد و براساس قواعد وزارت ارشاد و چرخه اکران و مسائل حقوقی مرتبط با آن (از جمله شکایات) صورت بگیرد. وقتی رویه این باشد بله دیگر کار نخواهم کرد؛ البته شاید بتوان این را هم گفت که درحال حاضر دیگر کارگردانی که بخواهد این قدر من را وسوسه کند که در فیلمش نقشی بازی کنم وجود ندارد و تولیدات اینقدر ترغیب کننده نیستند.
