گفتگو با خانواده محمدعلی فردین + تصاویر

فردین یکی از کسانی است که تنها ۲۰ سال بازی کرده و بعد از آن در هیچ اثر تصویری حاضر نشده است اما هنوز سکانس آبگوشت خوری او در فیلم «گنج قارون» یکی از سکانس های مهم سینمای ایران است و مردم با آن زندگی می کنند یا «سلطان قلب ها» هنور بر دل مردم حکومت می کند؛ جوری که کیومرث پوراحمد تصمیم گرفت ۵۰سال بعد از ساخت آن فیلم، نسخه به روز آن را بسازد و مردم را به سینما بکشد. «گل یخ» کیومرث پوراحمد با بازی الناز شاکردوست و محمدرضا گلزار به محمدعلی فردین تقدیم شد.
با همه اینها هنوز از فردین کم می دانیم. واقعا راز این همه ماندگاری و محبوبیت و موفقیت چیست؟

مدال نقره کشتی جهان را داشت اما وقتی وارد سینمای ایران شد، بیگانه نبود. به چشم بر هم زدنی ستاره سینمای ایران شد و لقب پولساز ترین بازیگر سینمای ایران را شش دانگ به نام خود زد. تهیه کننده ها یکی یکی ردیف می شدند تا فردین را نقش اول فیلم شان کنند تا پول به جیب بزنند اما فردین توی فیلم های خودش بازی می کرد. به جایی رسیده بود که تهیه کننده، کارگردان و سوپراستار فیلم های خودش بود. روزگار بر وفق مراد نماند و فصل بیکاری از راه رسید. فردین کسی نبود که کم بیاورد و رفت سراغ فرش فروشی. فرش فروشی را با طبع هنرمندانه متحول کرد و اولین کسی بود که فرش ها را مثل اثری هنری برای خریدار آویزان کرد تا جلوه بهتری داشته باشد. آنجا هم غریبه نبود و موفق شد.
شاید خیلی ها این اولین بودن ها، موفق بودن ها و محبوبیت را به هوش تجاری و استعداد ذاتی ربط دهند ولی جدای از اینها، آنچه فردین داشت و بقیه نداشتند مهره مار بود؛ همان که اگر کسی داشته باشد همه دست نیافتنی ها برایش میسر خواهد بود.
ما ایده آلی ها تصمیم گرفتیم سراغ نوادگان او برویم تا بدانیم جدا از آن تخته فرش ها و شکل و شمایل فردینی، آن مهره مار هم به آنها ارث رسیده یا نه و در نهایت ببینیم فردین کجای زندگی آنهاست؟

از قهرمانی کشتی گرفته تا محبوبیت در سینما
سیاوش فردین:من متولد۱۳۳۵ و فرزند دوم محمدعلی فردین هستم. زمانی که به دنیا آمدم پدرم کشتی را کنار گذاشته بود. او در آن زمان کشتی گیری مطرح و مدال نقره داشت تا اینکه یک سال بعد وارد سینما شد و اولین فیلمش به نام «چشمه آب حیات» را بازی کرد. شش، هفت سال طول کشید تا پدر در این عرصه مطرح شد و همواره برای رسیدن به جایگاهش در سینما تلاش کرد.

تا هشت سالگی خاطره خاصی به یاد ندارم تا زمانی که پدر در فیلم گنج قارون به ایفای نقش پرداخت. در روزهای اکران فیلم، وقتی سینماهای شلوغ سطح شهر را دیدم، تازه متوجه شدم این همه استقبال به خاطر پدر من است. کم کم با حضور خبرنگارها در خانه و محل کار پدرم مواجه شدیم. همین موضوع نشان می داد او چقدر در میان مردم محبوب است.

هیچ گاه خلأ حضورش را حس نکردیم
سیاوش فردین:شخصیت پدر از قبل معروف شدن تا بعد از آن کوچک ترین تغییری نکرد و فقط به واسطه حضورش در سینما محبوب شد و اخبار زندگی اش بازتاب گسترده ای پیدا کرد؛ البته ما همچنان زندگی خصوصی خودمان را داشتیم. مرحوم پدرم هیچ وقت برای خانواده اش کم نگذاشت و هیچ گاه نبود او را حس نکردیم چون مسائل کاری را از زندگی خانوادگی متمایز می کرد.

سینمایی به سبک فردین
سیاوش فردین:در آن زمان «سینمای فردین» یک برند محسوب می شد. این درست که آقای بهروز وثوق و ملک مطیعی در آن سال ها حضور موثری در سینما داشتند اما حداقل ما به عنوان خانواده فردین، پدر را بی رقیب می دانستیم؛ همان طور که دستمزد او در سینما مشخص می کرد جایگاهش چقدر متفاوت از سایر هنرمندان است؛ البته احترام همکارانش همیشه محفوظ بود و هیچ وقت نسبت به هنرمندی احساس برتری نمی کرد.

نقاشی می کشید و عاشق فرش بود
سیاوش فردین:بعد از انقلاب و به دلیل عدم فعالیت در عرصه سینما هم اجازه نداد این اتفاق تاثیری منفی در خانواده بگذارد. ما هم مثل بسیاری از خانواده ها از نظر مالی افت کردیم. تا قبل از انقلاب خانواده مرفهی بودیم. بعد از این دوران به دلیل جریمه هایی که پدر باید پرداخت می کرد با مشکلاتی مواجه شدیم. او شرکایی داشت که از ایران رفته بودند و بدهی های شان به گردن مرحوم پدرم افتاده بود. همه این اتفاق ها با بیکاری همزمان شد تا اینکه تصمیم گرفت شغل دیگری انتخاب کند و مغازه فرش فروشی در میدان ونک باز کرد که بعدها همان مغازه به قنادی تبدیل شد.

پدرم از قدیم عاشق فرش بود و در خانه ما همیشه بیش از متراژ خانه فرش وجود داشت که آنها را روی هم می انداختیم. او هر شهری مثل اصفهان، تبریز و. . . می رفت چند تخته فرش با خودش می آورد. پدرم دستی در هنر داشت و نقاشی هم می کشید؛ به همین خاطر نقوش فرش همیشه برای او جذاب بود. جالب اینکه در شغل جدیدش هم موفق و متفاوت عمل کرد. دکور مغازه فرش فروشی فردین بسیار متفاوت از سایر مغازه ها بود. از آن به بعد تغییر و تحول عمده ای در فرش فروشی ها به وجود آمد.

البته فرش فروشی را هم بعد از مدتی به قنادی تبدیل کرد. زمانی بود که زیرخاکی در فرش فروشی و آنتیک فروشی ها معامله می شد و پدر تصمیم گرفت تا مساله ای پیش نیامده مغازه را به قنادی تبدیل کند.

هرگز خانه نشین نشد
سیاوش فردین:پدربزرگم کارمند اداره تسلیحات بود و در خیابان ری باربندسازی داشت. شرایط مالی متوسط او بعد از اینکه فردین وارد عرصه سینما شد، بسیار تغییر کرد. پدرم در انجام هر کاری بسیار موفق بود؛ از کشتی، هنر و فرش فروشی گرفته تا نفوذی که در عرصه سینما داشت. او به هیچ وجه بعد از انقلاب افسردگی نگرفت؛ البته از این قبیل شایعات زیاد مطرح شد.

برای خود من هم جالب بود که چقدر تغییر شغل برای او آسان بود. هر تصمیمی که می گرفت اجرا می کرد و به نتیجه مطلوب هم می رسید؛ البته برای پدر هم با توجه به موفقیتش در عرصه سینما، جدایی آسان نبود ولی این موضوع هیچ وقت باعث نشد زندگی اصلی را کنار بگذارد و خانه نشین شود. این قضیه برای بسیاری از هنرمندان بزرگ دنیا هم اتفاق افتاد ولی فردین به دلیل سابقه کشتی و روحیه ورزشکاری که داشت این اجازه را به خودش نداد که زندگی روزمره را رها کند و خانه نشین شود.

 

در آرامش کامل از این دنیا رفت. . .
نارملا عین الدین:شب قبل از فوت آقای فردین، شام مهمان خانه شان بودیم. همه چیز مثل همیشه بود و فقط به نسبت روزهای قبل کمتر صحبت می کرد. فردای آن روز حدود ساعت چهار بعدازظهر بچه ها را با سیاوش پارک برده بودیم که برادر همسرم به سیاوش زنگ زد و خیلی ناگهانی اعلام کرد که پدر فوت شده است. سیاوش شوکه شد. به منزل شان رفتیم.

مادر همسرم تعریف کرد که از ظهر همان روز احساس درد داشت و فکر می کرد یک معده درد ساده است؛ البته حال عمومی اش خوب بوده و فقط دردی خفیف در قفسه سینه احساس می کرده است. اورژانس می آید و تشخیص می دهد که ممکن است از قلبش باشد. تا اینکه یک قرص نیتروگلیسیرین می خورد و می خوابد. مادر همسرم مدام به او سر می زده و حالش مساعد بوده است تا اینکه برای خوردن قهوه صدایش می کند و متوجه می شود که بسیار آرام و بی سرو صدا فوت کرده است.

روزهای آخر عمر استرس داشت. . .
سیاوش فردین:پدر روزهای آخر زندگی در سلامت کامل بود و ورزش می کرد؛ البته این اواخر استرس کاری داشت و درگیر دادستانی هم بود که در نهایت سینما جمهوری فعلی واگذار شد. پدرم مشکلی با این موضوع نداشت اما خواهرها و برادرم معتقد بودند نباید این سینما واگذار شود و برای این موضوع تمام تلاش مان را کردیم که البته تمام دغدغه ها و استرس هایش برای پدر بود. قبل از فوت مرحوم پدرم هم چند بار شایعه کردند که فردین فوت شده است. برای پدر مهم نبود و گاهی می خندید و می گفت بعضی ها عادت به این کار دارند.

نمی دانستند فردین در ایران زندگی می کند
سیاوش فردین:فوت پدر از طرف رادیو اعلام شد و مردم متوجه شدند. دو ساعت بعد از شبکه های مختلف برای پوشش این خبر به خانه مان آمدند. مراسم خاکسپاری محمدعلی فردین بسیار شلوغ شد. جالب اینکه خیلی از مردم نمی دانستند او در ایران زندگی می کند.

نارملا عین الدین:موضوعی که همیشه در خاطرمان می ماند زمانی است که آقای فردین را از غسالخانه آوردند. هوا کاملا آفتابی بود اما به محض اینکه جسم با خاک تماس پیدا کرد، باران گرفت. انگار آسمان هم برای محمدعلی فردین گریست و بعد هم بلافاصله آفتاب شد.

دوستی خانواده فردین و تختی
سیاوش فردین:از همان سال های کودکی رفت و آمد زیادی با مرحوم تختی داشتیم. دوستی تختی و فردین بسیار عمیق بود. تمام اطرافیان هم این موضوع را می دانستند. به یاد دارم قبل از فوت آقای تختی جایی مهمان بودیم، وقتی به خانه رسیدیم خدمتکار خانه گفت آقای تختی دو بار تماس گرفته است. متاسفانه صبح روز بعد پدرم با مادر تماس گرفت و گفت که تختی فوت شده است. مادرم بسیار شوکه شد. مرحوم تختی از وقتی ازدواج کرد تا زمان فوتش هفته ای سه، چهار روز به خانه ما می آمد و ارتباط خوبی با خانواده ما داشت.

نارملا عین الدین:وقتی به آقای فردین پیشنهاد ایفای نقش تختی را دادند، او گفت به جای تختی بازی نمی کنم ولی به شرطی این پیشنهاد را قبول می کنم که کارگردان این فیلم خودم باشم.

مهاجرت به آمریکا و بازگشت به درخواست پدر
سیاوش فردین:سال ۵۵ همراه خواهر بزرگم برای تحصیل به آمریکا رفتم. حدود ۱۳ سال آنجا بودیم. در ابتدا قرار بود برای یک دوره چندساله تحصیلات تکمیلی به آمریکا برویم که با انقلاب همزمان شد. سکونت در آمریکا بسیار سخت گذشت اما مسائلی وجود داشت که پدر ترجیح می داد فعلا همانجا بمانیم. در رشته بازرگانی تحصیل کردم. هیچ علاقه ای به این رشته نداشتم. از کودکی با هنر بزرگ شدم و به همین خاطر دوست داشتم در یکی از رشته های هنری تحصیل کنم و شغل پدر را ادامه دهم اما مادرم بسیار مخالف بود.

به یاد دارم یک روز در خانه بودیم و پدرم سناریویی را که نوشته بود برایم می خواند تا بازی کنم. مادرم از راه رسید و با داد و فریاد گفت که به هیچ وجه نباید بچه ها وارد هنر و سینما شوند. مادر از عالم هنر دل خوشی نداشت. همین طور تحمل دوری از پدر و محیط سینما برای مادرم سخت بود. همیشه با مسائل مختلفی مواجه بود که زندگی روزمره برایش سخت شده بود. آمریکا ماندیم تا اینکه به درخواست پدر به ایران بازگشتیم. خواهرم همانجا ازدواج کرده بود و من زودتر به ایران آمدم تا اینکه پدر به او هم گفت که با خانواده به ایران بازگردد.

به خاطر مادرم سراغ هنر نرفتم. . .
سیاوش فردین:بعد از گذشت این همه سال گاهی فکر می کنم کاش وارد حیطه هنر شده بودم. در آمریکا هم می توانستم تحصیلاتم را در زمینه هنر ادامه دهم و مادرم متوجه نشود. اما به دلیل احترامی که برای او قائل بودم دوست نداشتم به گوشش برسد و ناراحت شود. هنوز هم فکر می کنم در رشته های هنری موفقیت بیشتری در انتظارم بود.

عشق در یک نگاه
سیاوش فردین:یک سال بعد از بازگشت به ایران با همسرم آشنا شدم. چند بار قبل از آشنایی با او پیشنهادهایی از طرف خانواده مطرح شد که نپسندیده بودم. برای اولین بار همسرم را در مغازه فرش فروشی پدرم دیدم. به اتفاق خانواده برای خرید فرش آمده بودند و زمانی که دیدم شان با همان نگاه اول عاشق شدم. موضوع را با پدر مطرح کردم. بسیار استقبال کرد و این آشنایی ادامه پیدا کرد. آن زمان ۳۴ ساله بودم و با این وجود هنوز قصد ازدواج نداشتم. اما وقتی همسرم را دیدم نتوانستم صبر کنم.

نارملا عین الدین:هنوز هم به این موضوع فکر می کنم که نیمه گمشده من در این دنیا سیاوش بود. شاید اگر در زندگی با او آشنا نمی شدم هیچ وقت ازدواج نمی کردم. به یاد دارم همراه پدر و مادرم برای خرید فرش به مغازه آقای فردین رفتیم که سیاوش را به پدرم معرفی کردند. من در همان نگاه اول از حجب و حیای سیاوش خوشم آمد. بسیار سر به زیر بود و در عین حال ابهت مردانه خاصی داشت. این مسائل را در اولین دیدار متوجه شده و روز به روز بیشتر با شخصیت منحصر به فرد او آشنا شدم. از طریق خانواده ها شش ماه با هم معاشرت کردیم و با خلق و خوی هم آشنا شدیم. بسیاری از خصوصیات آقای فردین در سیاوش هم وجود دارد؛ مثل وفاداری، خانواده دوستی و احساس مسوولیت. همه چیزهای خوب و ایده آلی را که برای یک دختر مهم است سیاوش داشت.

تنها عروس خانواده فردین
نارملا عین الدین:۱۷ ساله بودم که ازدواج کردم و خوشحالم از اینکه عروس این خانواده ام. کسانی که از نزدیک با آقای فردین آشنا بودند می دانند چه طبع بلندی داشت. رابطه من به عنوان تنها عروس خانواده با آقای فردین بسیار محترمانه و در چارچوب خاصی بود. با وجود اینکه بسیار فرد اجتماعی و خوش صحبتی بود، جذبه خاصی هم داشت. گاهی که آقای فردین با منزل ما تماس می گرفت تا با همسرم صحبت کنند، سیاوش حتی در زمان تماس تلفنی هم ایستاده با پدرش صحبت می کرد.

جرأت نداشتم پدرجان صدای شان کنم
نارملا عین الدین:پدر همسرم را همیشه با عنوان آقای فردین خطاب می کردم و هیچ وقت مثل بچه های شان جرات نداشتم پدرجان صدای شان کنم! من مثل همسرم در خانواده ای هنرمند بزرگ نشدم اما آقای فردین را از بچگی به عنوان هنرمندی محبوب می شناختم. پدرشوهرم در سه کلمه شخصیتی گرم، دوست داشتنی و پرابهت داشت.

بهترین خاطره از پدر همسرم
نارملا عین الدین:بهترین خاطره ای که از پدر همسرم به یاد دارم مربوط به روزی است که به سینما جمهوری (آن زمان برای آقای فردین بود) رفتم. یک نقاشی سیاه قلم از چهره او در دفترشان بود. تا چشمم به این تابلو افتاد به آقای فردین گفتم:این تابلوی سیاه قلم بی نظیر است. از من پرسید:از تابلو خوشت آمده؟ گفتم:خیلی زیاد. به خانه برگشتم و دو ساعت بعد پدر همسرم آن تابلوی بزرگ را با وانت برایم فرستاد.

استاندارد فیلم های پدربزرگم متفاوت است
حنا فردین:اولین نوه پسری فردین هستم. حدودا هفت ساله بودم که پدربزرگم فوت کرد اما خاطرات زیادی از او در ذهن دارم. به یاد دارم هر بار که به خانه ما می آمد فیلمی جدید با خودش می آورد تا ببینیم. حتی یادم هست آخرین فیلمی که دیدیم یاقوت سه چشم بود. به نظرم استاندارد فیلم هایی که پدربزرگم بازی کرده با توجه به اینکه تحصیلات خودم هم در زمینه کارگردانی است به نسبت باقی فیلم های کلاسیک ایرانی بسیار متفاوت است.

نوه فردین بودن مسوولیت دارد
حنا:کارشناسی رشته کارگردانی از دانشگاه سوره را دارم و در حال حاضر هم دانشجوی کارشناسی ارشد هستم. هفت فیلم کوتاه ساخته ام که دو تا از آنها در جشنواره کودکان جایزه گرفته است. بار مسوولیت نوه فردین بودن خیلی بالاست. اساتیدم در دانشگاه بسیار به مرحوم پدربزرگم ارادت دارند و این خیلی ارزشمند است که در فضای آکادمیک هم این احساس وجود دارد. 

می خواهم کارگردان شوم
حنا:ترجیح می دهم کارگردانی را ادامه دهم؛ البته بازیگری را هم دوست دارم اما تا به حال فیلمنامه ای پیشنهاد نشده که بپسندم و دوست داشته باشم. سال هاست فیلمنامه های مختلفی پیشنهاد می شود اما نوه فردین بودن اجازه نمی دهد هر نقشی را قبول کنم؛ البته باز هم کارگردانی برای من اولویت دارد. . . .

لبخند خاص فردین
سیاوش فردین:چهره و استایل فردین در عین اینکه بازیگر توانمندی هم بود در موفقیتش بسیار تاثیرگذار بود. ورزشکار بودن پدرم در بازیگری اش بسیار تاثیر مثبت داشت. به خصوص خنده خاصش که بسیار محبوب بود. فیلم هایی مثل غزل که در آن تغییر چهره داد مثل فیلم های دیگر مورد استقبال قرار نگرفت چون همه فردین را با همان چهره و استایل دوست داشتند.