مرد عنکبوتی ایران را می شناسید؟ + تصاویر
مرد عنکبوتی ایران کیست؟
علیرضا زمانی جانورشناس جوانی است که این روزها تلاش و مطالعه اش را صرف عنکبوت های ایران و جهان کرده است. کسی که فکر می کند این موجودات کوچک و ترسناک از لازمه های به شدت ضروری جهان طبیعت اند.
اگر اشتباه نکرده باشیم نقل این حکایت درباره «انیشتین» صدق می کند کسی که همگی او را به عنوان سرشناس ترین فیزیکدان تاریخ در دنیا می شناسیم. ماجرای این حکایت به زمانی برمی گردد که از صاحب این عنوان پرطمطراق در دنیا این سؤال را می پرسند:اگر زندگی انیشتین به فیزیک ختم نمی شد سراغ چه حرفه ای می رفت؟ ً. پرسشی که انیشتین هم در جوابش گفته بود:پینه دوز! حتماً پینه دوز می شدم و به همه قول می دادم، انقدر پینه دوز قابلی باشم که شهرت انیشتین پینه دوز هم به پای شهرت انیشتین فیزیکدان می رسید.
معرفی مرد عنکبوتی ایران
علیرضا زمانی یکی از همین آدم هاست. جوان ۲۴ ساله ای که سراغ جانورشناسی و در نهایت «عنکبوت شناسی» رفته است. این موجودات کوچک و به ظاهر ترسناک برای ما، از نظر علیرضا زمانی یکی از مفیدترین موجودات روی زمین اند که بودن شان از ضرورت های مهم جهان طبیعت محسوب می شود. چند روز پیش مهمان او بودم؛ کسی که موفقیت، آینده و آرزو های نوجوانی اش را در یک چیز پیدا کرده:عنکبوت!
بزم هیولا های ریز نقش با چاشنی مطالعه
یک همزیستی مسالمت آمیز با حشرات
نقطه شروع؛ ملاقات با منزوی مدیترانه ای بود
افتخار آشنایی با بیوه اروپایی، خشایار شا و میرشکار رامبد جوان
عنکبوت «غارزی زمانی» را به نامم ثبت کردند
در کنار این اسم های جالب و بعضاً عجیب وغریب سراغ عنکبوت هایی می رویم که خود آقای زمانی آن ها را شناسایی کرده است و بعد با نام هایی که انتخاب کرده آن ها را به ثبت رسانده است. «ما وقتی گونه ای را توصیف می کنیم باید در یک مقاله ی علمی مفصل آن را معرفی کنیم. این مقاله، مورد داوری قرار می گیرد، منتشر می شود و در نهایت گونه های جدید به این طریق به ثبت می رسند. مثلاً ما گونه ای را به نام فردوسی نامگذاری کردیم یا اسم یکی دیگر را رامبد جوان گذاشتیم؛ یا “عنکبوت گرگی آراگوگ” از خانواده عنکبوت های گرگی گونه ای است که فقط در ایران و در کرمان یافت می شود. این عنکبوت، چون شبیه به عنکبوت فیلم های هری پاتر بود این نام را برایش انتخاب کردیم. عنکبوت غارزی زمانی عنکبوتی است که توسط دو عنکبوت شناس روس به اسم خودم ثبت شده، یا عنکبوت درزباف خلیج فارس که شخصاً آن را پیدا کردم و فقط و فقط هم نمونه اش در ایران یافت می شود.
کشف ۳۰ گونه جدید بدون هیچ حمایتی
علیرضا زمانی ۳۰ گونه جدید از عنکبوت ها را پیدا کرده است و حدود ۲۰۰ گونه را در ایران برای اولین بار گزارش کرده است. کاری که لازمه اش سفر های نمونه برداری، تحقیقات و مطالعات زیاد است. اما موضوع قابل توجه اینجاست که او می گوید برای هیچ کدام از این مطالعات و تحقیقات از هیچ کمک یا حمایتی درکشور برخوردار نیست. «ما برای کشف و پیدا کردن این گونه ها هیچ حمایت مالی ای نداریم و همه این ها با هزینه شخصی است»
من نویسنده اولین کتاب عنکبوتیان ایران هستم
به دنبال حرف های این عنکبوت شناس جوان درباره نبود حمایت های مالی و از طرفی خرج و مخارج هزینه های مطالعاتی، مهم ترین سؤالی که برایمان پیش می آید اوضاع اقتصادی و شغلی آدم های هم رشته اوست؛ کسی که به قول خودش جوان ترین ایرانی ای است که در ایران یک گونه را توصیف کرده و نویسنده اولین کتاب عنکبوتیان خاورمیانه به حساب می آید. «جانورشناس ها در ایران غالباً اوضاع خوبی ندارند، چون ورود به این رشته ها در کشور ما عموماً با علاقه نیست و در نتیجه به دستاورد خوبی هم منجر نمی شود، و نهایتاً وضعیت مطالعاتی کماکان ضعیف باقی می ماند. خیلی از دوستانم از ایران رفته اند، اما من شخصاً ترجیح می دهم عنکبوت های ایران را مورد مطالعه قرار دهم. شغل اصلی ای که برای جانورشناسی در ایران وجود دارد این است که پس از اخذ مدرک دکتری وارد مؤسسات تحقیقاتی و دانشگاه ها شوند یا در سازمان محیط زیست و کشاورزی کار کنند؛ قبل از آن هم می توانند تدریس کنند یا شناسایی نمونه انجام دهند.»
عنکبوت را با رطیل اشتباه نگیرید.
اما میان حرف های علیرضا زمانی می شود حرف های جالبی درباره عنکبوت ها پیدا کرد، مثل اینکه تا به امروز بیش از ۴۸ هزار گونه عنکبوت روی کره زمین شناسایی شده و از این تعداد فقط حدود ۱۲۰ گونه هستند که زهر ندارند. یا اینکه همه عنکبوت ها پرز های خارش زا ندارند. این پرز ها فقط مختص برخی گونه های یک خانواده در قاره امریکاست که در ایران به اشتباه به آن ها رطیل هم گفته می شود. این در حالی است که رطیل ها بر خلاف تصور عموم اصلاً غده زهر ندارند. «من یکی از رسالت های خودم را این می دانم که سعی کنم نگاه منفی افراد را نسبت به عنکبوت ها تغییر دهم. ترسی که همه ما داریم شاید برای این است که فکر می کنیم همه این عنکبوت ها برای ما خطرناک هستند؛ اما واقعیت اینجاست اگر ما با احترام با آن ها رفتار کنیم آن ها هم با ما با احترام برخورد می کنند. عنکبوت ها مهم ترین کنترلگر جمعیت انبوه حشرات هستند. اگر حذف شوند شاید ظرف چند روز به قدری جمعیت حشرات زیاد شوند که منابع غذایی خود ما را از بین ببرند. وجودشان شگفت انگیز است، چون هرگونه عنکبوت ترکیب زهر منحصر به فرد خودش را دارد که می تواند در درمان بیماری ها مؤثر باشد؛ برای همین هم باید از آن ها محافظت کنیم. چون هرگونه ای که وجود دارد یک ارزش زیستی هم دارد که نباید در اثر کنش های بشر از بین برود، اگر هم قرار به منقرض شدن است باید به شکل طبیعی منقرض شود نه به خاطر فعالیت های بشر.»
پیش به سوی عنوان «پدر عنکبوت شناسی ایران»
از او می پرسیم که در ایران عنوانی به نام «پدر علم عنکبوت شناسی ایران» داریم؟ او در جواب مان می گوید نه! برای همین هم می خواهیم تا برای مان از افق های دور و درازش بگوید:«صحبت های مختلفی درباره آینده کاری وجود دارد. من اعتقاد دارم شما اگر تلاش کنید که در هر کار بهترین باشید آن کار برای شما بهترین شغل خواهد بود. من خودم ترجیح می دهم درآمد کمتری نسبت به یک دندانپزشک داشته باشم، ولی جوری زندگی کنم که کار و تفریحم یکی باشد. این طوری زندگی هیجان انگیزتر است. من دوست دارم حداقل یک نفر در نسل آینده تحت تأثیر من عنکبوت شناس شود. راستش را بخواهید در یک دور نمای ۲۰ ساله دلم می خواهد به مرحله ای برسم که بگویم من ۹۵ درصد عنکبوت های ایران را شناسایی کرده و نقشه پراکنش شان را تهیه کرده، یک اطلس تهیه کنم تا دست آخر اقدامی برای گونه های در حال انقراض انجام دهم.»
