آشنایی با ابزار و چوب مناسب برای منبت کاری

نکاتی برای منبت کاری

یکی از هنرهای اصیل ایرانیان منبت کاری نام دارد که متاسفانه این روزها کمتر کسی به سراغ این هنر می رود. در اینجا گزارشی از ابزارها و ویژگی های چوب مناسب برای منبت کاری را برای علاقمندان به این هنر ارائه کرده ایم.

ابزار منبت کاری

چاقو، مغار یا قلم منبت کاری با تیغه های مختلف از نظر اندازه و فرم ابزارهای اصلی منبت کاری و حکاکی روی چوب از زمان گذشته تا به حال تغییر چندانی نداشته و ابزاری چون مغارهای تخت و مورب، نیم باز (خمیده، تخت، کج)، گیلویی و شِفره، چاقو با تیغه های مختلف از نظر اندازه، اره، چوب تراش و ابزارهای نرم و هموار کننده مانند سوهان و رنده می باشد.

چگونه مغارهای منبت کاری را تیز می کنند

چاقوها همه کاره ترین ابزارهای منبت هستند و در همه قسمتهای کنده کاری به جز گودبرداریهای عمیق به کار می روند.

مغار در دو مرحله تیز می شود ابتدا باید با سنگ برقی سنگ زده شود سپس با سنگ نفت تیز یا اصطلاحاً چاق شود. مغارهای تخت با زاویه ای حدود ۲۵ درجه تا ۲۸ درجه سنگ زده می شوند. یعنی گونیای سنگ برقی را روی زاویه فوق تنظیم نموده و مغار را آرام از چپ به راست سنگ می زنند. برای اینکه تیغه مغار بر اثر حرارت نسوزد باید آن را با مواد خنک کننده خنک کرد مانند نفت، گازوئیل و روغن و در صورت نبودن آنها ناچار با آب.

مغارهای نیم باز و گلویی از پهلو سنگ زده می شوند و مغار شفره از هر دو طرف سنگ زده می شوند.
پس از سنگ زدن باید برای از بین بردن پلیسه های مغار و همچنین تیز کردن آن، آن را سنگ نفت زد.

برای مغارهای تخت میتوان از سنگ نفت تخت معمولی استفاده کرد ولی برای مغارهای نیم باز و گلویی و شفره باید از سنگهای میله ای استوانه ای و مثلثی استفاده کرد البته از این سنگها فقط برای داخل تیغه مغار می توان استفاده کرد برای پشت تیغه مغارها، از همان سنگ نفت تخت باید استفاده کرد.

عمل سنگ نفت کشی باید به صورت دایره ای و با حرکت آرام باشد و یا با حرکت به طرف جلو و و عقب به صورت آرام انجام شود.

عمل سنگ نفت زنی آنقدر باید انجام شود تا مغار خوب تیز شود.
توضیح اینکه بعد از کار کردن با مغار و با احساس کندی مغار نباید هر دفعه مغار با سنگ برقی سنگ زده شود بلکه باید با سنگ نفت عمل تیز کردن را انجام داد.

اگر لبه تیز مغار با اجسام سخت برخورد و پریدگی پیدا کرد؛ باید نوک مغاز گونیا شود که این کار با سنگ برقی انجام می پذیرد.

بعد از تیز کردن مغار، لبه تیز مغار را روی کاغذ بکشید اگر کاغذ براحتی بریده شد مغار تیز شده در غیر اینصورت باید مغار سنگ نفت زده شود. به جای سنگ نفت از سنباده های پوست آب و پارچه ای نیز می توان استفاده کرد.

نگهداری و محافظت از مغارها

برای محافظت از مغارها باید سعی شود تیغه های مغارها به یکدیگر برخورد نکنند و همچنین برای اینکه مغارها بر اثر زمین خوردن یا برخورد با اجسام سخت خراب نشود باید یک محافظ برای مغارها در نظر گرفت. بعضی مغارهای تخت خارجی خود دارای یک محافظ کائوچوئی می باشند.
برای محافظت مغارها میتوان جلد چرمی برای آنها ساخت و مغارها را در آن قرار داد و یا برای هر یک از مغارها غلافی چرمی و یا برای تیغه هر مغار یک غلاف چوبی یا مقوایی ساخت.

ویژگیهای یک چوب مناسب برای منبت کاری

– رنگ مناسب و زیبا
– در عین نرم بودن بافت محکمی داشته باشد.
– تا حد امکان گره کمتری داشته باشد
– مقاوم در برابر سایش و کنده کاری

عمده ترین ماده اصلی در منبت کاری، چوب و چوب گردو مناسبت ترین چوب برای منبت کاری است.

از خواص چوب گردو می توان به موارد زیر اشاره کرد:
– دارای تنوع رنگ است.
– مقاوم است (خوش مغار می باشد).
– دارای بافت ریز و محکمی است.
– دارای الیاف منظم و نامنظم ونقوش زیباست.
– خاصیت هم کشیدگی متوسطی دارد.
– از خانواده پهن برگان می باشد.
– به خوبی رنگ و لاک می پذیرد.
– خوش رنگ و خوش جنس است.