سوالات رایج درباره کم خونی
کم خونی چیست و چرا اتفاق می افتد؟
کم خونی، نوعی اختلال خون است که با یک ویژگی مهم شناخته می شود؛ مشکل در تولید یک عنصر ضروری در شکل گیری سلول های قرمز خون با عنوان هموگلوبین. علاوه بر این، کم خونی نوعی بیماری است که علت های مختلفی دارد.
معمولا کمبود آهن، فولیک اسید یا ویتامین B12 می تواند باعث ابتلا به انواع مختلفی از بیماری ها شود که به کاهش تعداد هموگلوبین ها و درنتیجه ضعف در اکسیژن رسانی به سلول های بدن منجر می شوند. شیوع کم خونی، به ویژه کم خونی فقر آهن در میان زنان بیشتر از مردان است. با این مقدمه، در صفحه «زنان» این هفته به ۱۴سوال رایجی که درباره کم خونی می پرسند، پاسخ داده ایم.
سوالات رایج در مورد کم خونی:
۱٫ آیا گیاهخواران بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به کم خونی قرار دارند؟
اگرچه حذف انواع گوشت از برنامه غذایی می تواند خطر ابتلا به کم خونی را افزایش دهد، اما گیاهخواری دقیقا مترادف با غفلت از سلامت یا آسیب رساندن به آن نیست. اگر افراد گیاهخوار از منابع گیاهی خاصی استفاده کنند که جذب آهن را افزایش می دهند و کنار آن از مصرف منابعی خودداری کنند که به جذب آهن صدمه می زنند، می توانند از ابتلا به کم خونی جلوگیری کنند.
۲٫ آیا فعالیت های ورزشی برای کودکان و بزرگسالان مبتلا به کم خونی ممنوع است؟
واقعیت این است که فرد مبتلا به کم خونی معمولا توان لازم برای ورزش ندارد که این حالت خودش به عنوان یکی از علائم کم خونی شناخته می شود. ممکن است گاهی در برخی موارد، ممنوعیت پزشکی عمومی هم در این زمینه وجود داشته باشد، اما نمی توان فعالیت ورزشی را مطلقا برای افراد بیمار ممنوع کرد.
این ممنوعیت به طور کلی به شدت کم خونی و عواملی مثل وضعیت قلب بیمار و شدت فعالیت ورزشی بستگی دارد. خلاصه اینکه این بیماری، مانعی بر سر راه فعالیت های ورزشی نیست و لزومی ندارد همه مبتلایان به کم خونی فعالیت های بدنی خود را متوقف کنند.
کم خونی یا آنمی
۳٫ آیا ممکن است افراد در دوران بزرگسالی هم به کم خونی مبتلا شوند؟
بله، خیلی ها فکر می کنند که احتمال ابتلا به کم خونی فقط برای کودکان وجود دارد، اما هر فردی در هر سنی ممکن است به کم خونی مبتلا شود. علاوه بر این، مسایلی مثل تغذیه نادرست یا مبتلا بودن زنان به فیبروئید می تواند به کم خونی منجر شود. حتی خطر ابتلا به کم خونی در دوران بارداری، دوران شیردهی و دوران سالمندی نیز افزایش پیدا می کند.
۴٫ آیا همه انواع کم خونی، ژنتیکی هستند؟
نه! این تصور، یکی از رایج ترین تصورات اشتباه درباره کم خونی است. با اینکه انواع وراثتی کم خونی مثل آنمی داسی شکل و تالاسمی وجود دارد، اما علت ابتلا به این بیماری همیشه وراثت نیست. در واقع، بسیاری از کم خونی ها ژنتیکی نیستند، بلکه اکتسابی اند. بعضی از موارد ابتلا به کم خونی به علت کمبود آهن، کمبود ویتامین B12 و التهاب است.
۵٫ آیا درمان نکردن کم خونی باعث ابتلا به سرطان خون می شود؟
نه! در درجه اول باید گفت که این بیماری به بیماری های دیگر ربطی ندارد. اگرچه کم خونی و سرطان خون، هر دو در خون اتفاق می افتند، اما درمان نشدن کم خونی هرگز باعث ابتلا به سرطان خون نمی شود. البته این احتمال وجود دارد که فرد مبتلا به سرطان خون به کم خونی هم مبتلا شود زیرا مغز استخوان او نمی تواند سلول های قرمز و سفید خون و پلاکت ها را به درستی تولید کند.
۶٫ آیا دیابت، یکی از علت های ابتلا به کم خونی است؟
واقعیت این است که یکی از انواع کم خونی با بیماری های مزمنی مثل بیماری دیابت مرتبط است. در این حالت، اگرچه ذخیره آهن در بدن وجود دارد، اما بدن نمی تواند از این ماده به درستی استفاده کند. با این حال نمی توان دیابت را از عوامل ابتلا به کم خونی دانست.
۷٫ آیا کم خونی همیشه نشانه رژیم غذایی نادرست است؟
نه! این تصور درباره کم خونی نادرست است زیرا عوامل دیگری وجود دارند که می توانند به این بیماری منجر شوند. کم خونی از نوع سلول داسی شکل، مثال خوبی برای توضیح این عوامل است. در این بیماری وراثتی، بدن نوع متفاوتی از هموگلوبین را تولید می کند که انتقال اکسیژن از طریق خون را دچار اختلال خواهد کرد. با این حال، رژیم غذایی نادرست، هنوز هم یکی از علت های اصلی ابتلا به کم خونی بین کودکان است. بزرگسالان، به ندرت به علت عوامل تغذیه ای دچار کم خونی می شوند و معمولا نشانه التهاب، بیماری کلیوی، عفونت، سرطان یا خونریزی معده در آنهاست.
۸٫ آیا زنان مبتلا به کم خونی هرگز نمی توانند باردار شوند؟
در بیشتر موارد، دارو و درمان مناسب کنار رژیم غذایی مطلوب و برنامه ریزی شده می تواند زنان مبتلا به کم خونی را به وضعیت سالم بازگرداند و بارداری برای آنها منعی ندارد. فقط زنانی که به کم خونی ژنتیکی مبتلا هستند، باید با پزشک در مورد شرایط بارداری مشورت کنند. در کشورهای جهان سوم، بسیاری از زنان به علت تغذیه نامناسب به کم خونی مبتلا هستند، اما آنها هم می توانند شرایط خودشان را تغییر دهند. فقط کافی است علت ریشه ای ابتلا به کم خونی مورد بررسی قرار گیرد و بیمار هم روند درمانی خودش را پیگیری کند. مشورت با پزشک قبل از تصمیم گیری درباره فرزندآوری نیز ضروری است.
۹٫ آیا در صورتی که تعداد هموگلوبین ها در خون کم باشد، بیمار به انتقال خون نیاز پیدا می کند؟
بسیاری از هماتولوژیست ها از تجویز انتقال خون برای بیمار خودداری می کنند. انتقال خون، آخرین راه چاره برای درمان کم خونی است که معمولا در موارد مزمن یا در مواردی که با از دست دادن حجم زیادی از خون همراه است، توصیه می شود. بسیاری از پزشکان سعی می کنند با تجویز داروهای مناسب و تنظیم رژیم غذایی مطلوب، بیمار را به شرایط سالم بازگردانند یا تعداد هموگلوبین ها را افزایش دهند.
کم خونی یا آنمی
۱۰٫ آیا افرادی که در آب وهوای گرم زندگی می کنند، به ندرت به کم خونی مبتلا می شوند؟
نه! خطر ابتلا به کم خونی برای همه افرادی که در شرایط آب وهوایی گرم یا شرایط آب وهوایی سرد زندگی می کنند، یکسان است. هر چند آب وهوای سرد یا فصل زمستان، تعداد سلول های قرمز خون را تا حد خیلی کمی کاهش می دهد، اما هرگز نمی تواند تهدیدی جدی برای فرد باشد و او را در معرض خطر ابتلا به کم خونی قرار دهد.
۱۱٫ آیا خریدن داروها و مداوای خودسرانه کم خونی منعی ندارد؟
به طور کلی، توصیه پزشکان این است که هیچ فردی در هیچ شرایطی دست به چنین اقدامی نزند. کم خونی می تواند علت های مختلفی داشته باشد که کمبود آهن فقط یکی از آنهاست. در واقع، کم خونی می تواند فقط یکی از علامت های بیماری های دیگر باشد، مانند مولتیپل میلوما که با کم خونی شدید همراه می شود. در چنین مواردی، مصرف خودسرانه داروها فقط می تواند باعث بروز عوارض بیشتر و تشدید وضعیت بیمار شود. دارو، همیشه باید پس از تشخیص مناسب و تجویز پزشک مصرف شود.
۱۲٫ آیا اگر پدر یا مادر به کم خونی مبتلا نباشند، فرزند آنها نیز نمی تواند اختلال ژنتیکی کم خونی را به ارث برده باشد؟
افرادی که حامل ژن های کم خونی از نوع سلول داسی شکل یا تالاسمی هستند، هیچ علامتی از این بیماری نشان نمی دهند. این افراد سالم به نظر می رسند، اما ممکن است فرزندشان به اختلال کم خونی مبتلا شود.
تنها راه برای تشخیص اینکه آیا شما یا همسرتان حامل ژن اختلال کم خونی هستید یا نه، آزمایش است. این کار فقط برای تشخیص کم خونی های ناشی از ناهنجاری های ژنتیکی مورد استفاده قرار می گیرد.
۱۳٫ آیا هر فردی ممکن است با تزریق خون آلوده به ویروس هایی مثل ویروس ایدز یا هپاتیت، دچار کم خونی داسی شکل یا تالاسمی شود؟
کم خونی سلول داسی شکل یا تالاسمی، هر ۲، بیماری های ارثی هستند. در واقع، از پدر و مادر به فرزند منتقل می شوند و به هیچ وجه نمی توان آنها را مسری یا واگیردار دانست. بنابراین، این انواع کم خونی از طریق HIV یا سرماخوردگی قابل انتقال نیستند.
۱۴٫ رایج ترین درمان های کم خونی چیست؟
با توجه به علایم بالینی بیمار و نتایج حاصل از آزمایش خون انواعی از مکمل های آهن زیر نظر پزشک تجویز می شود. مکمل های آهن موجود در بازار حاوی انواع مختلفی از ملح های آهن (به عنوان مثال آهن سولفات-آهن گلوکونات و…) هستند که در میزان جذب آهن در بدن و ایجاد عوارض گوارشی احتمالی با یکدیگر تفاوت دارند.
یکی از روش های نوین دارورسانی استفاده از لیپوزوم است. در این روش مولکول آهن درون ساختار لیپیدی قرار می گیرد تا با مخاط دستگاه گوارش تماس نداشته باشد و در نتیجه عوارض گوارشی مانند تهوع، دل درد، یبوست و… برای بیمار ایجاد نخواهد کرد. در واقع، لیپوزوم های حاوی آهن تا زمان رسیدن به دیواره روده (محل جذب آهن) تحت تاثیر آنزیم های گوارشی قرار نمی گیرند، به همین دلیل دارای جذب بسیار بالا هستند و عارضه گوارشی ایجاد نمی کنند.
منبع : namnak.com
