داستان جالب و تامل برانگیز من گاو هستم

در ادامه داستان جالب و پند اموزی به نام من گاو هستم در رابطه با ارتباط معلم با دانش آموز می خوانید.

داستان جالب و تامل برانگیز من گاو هستم

تلنگری از داستان من گاو هستم

معلمان اغلب رفتارهای ناسازگارانه دانش آموزان خود را با صفاتی مانند لجباز، پرخاشگر، گستاخ، حاضرجواب، قانون شکن، بهانه گیر، دروغ گو، شلخته، بی اعتنا، عصبی و… بیان می کنند. اغلب، مربیانی که برای دانش آموزپروری آموزش ندیده باشند، برای برخورد درست و سازنده با رفتارهای ناسازگارانه آنان آمادگی و مهارت لازم را ندارند در ادامه داستان جالب و پند اموزی در این رابطه می خوانید که بی ارتباط با این موضوع نیست.

داستان زیبا و خواندنی من گاو هستم

داستان من گاو، در یک مدرسه راهنمایی دخترانه چند سالی بود که مدیر مدرسه بودم. چند دقیقه قبل از زنگ تفریح اول، مردی با ظاهری آراسته و سر و وضعی مرتب در دفتر مدرسه حاضر شدو به من گفت:«با خانم… دبیر کلاس دومی ها کار دارم و می خواهم درباره درس و انضباط فرزندم از او سؤال هایی بکنم.»

از او خواستم خودش را معرفی کند. گفت:«من گاو هستم! خانم دبیر بنده را می شناسند. بفرمایید گاو، ایشان متوجه می شوند.»تعجب کردم و موضوع را با خانم دبیر که با نواخته شدن زنگ تفریح، وارد دفتر مدرسه شده بود،در میان گذاشتم. یکه خورد و گفت:«یعنی چه گاو؟ من که چیزی نمی فهمم.»

از او خواستم پیش او برود و به وی گفتم:«اصلاً به نظر نمی رسد اختلالی در رفتار این آقا وجود داشته باشد. حتی خیلی هم متشخص به نظر می رسد.» خانم دبیر با اکراه پذیرفت و نزد پدر دانش آموز که در گوشه ای از دفتر نشسته بود، رفت. مرد آراسته، با احترام به خانم دبیر ما سلام داد و خودش را معرفی کرد:«من گاو هستم! شما بنده را به خوبی می شناسید، پدر گوساله؛ همان دختر سیزده ساله ای که شما دیروز در کلاس، او را به همین نام صدا زدید.»

دبیر به لکنت افتاد و گفت:«آخه، می دونید…»مرد گفت:«بله، ممکن است واقعاً فرزندم مشکلی داشته باشد و من هم در این مورد به شما حق می دهم. ولی بهتر بود مشکل انضباطی او را با من نیز در میان می گذاشتید. قطعاً من هم می توانستم اندکی به شما کمک کنم.»

خانم دبیر و پدر دانش آموز مدتی با هم صحبت کردند. گفت و شنود آنها طولانی، ولی توأم با صمیمیت و ادب بود. آن پدر، در خاتمه کارتی را به خانم دبیر ما داد و با خداحافظی از همه، مدرسه را ترک کرد. وقتی او رفت، کارت را با هم خواندیم.

در کنار مشخصاتی همچون نشانی و تلفن، روی آن نوشته شده بود:«دکتر… عضو هیأت علمی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه…»

چگونگی ارتباط معلم و دانش آموز

به طور کلی ارتباطات انسانی را به دو مقوله کلامی و غیرکلامی تقسیم می کنند. بیشتر متخصصان تعلیم و تربیت، ارتباط را نوعی رابطه دوطرفه می دانند، هر چند که رابطه یکطرفه نیز ممکن است وجود داشته باشد. ارتباطات معلم – شاگرد هر دو ویژگی را دارد. هم کلامی و هم غیرکلامی است. معمولاً دوطرفه و گاه یکطرفه است که می توان به شکل زیر ارتباط دورانی را نشان داد:

در این حالت ارتباط هم برای فرستنده و هم برای گیرنده آموزنده است زیرا بازخورد دریافت می کنند.

هرگاه معلم مطرح کننده سؤال یا اظهارکننده پیام و مطلبی است باید در نهایت بداند و اکنش شاگردان نسبت به آن چه بوده است(بازخورد). عمده ترین مسأله و مهمترین مهارت هنگام تدریس، برقراری ارتباط صحیح میان معلّم و شاگردان است. چنانچه این رابطه به خوبی برقرار شود، هدفهای آموزشی با کیفیت و سهولت بیشتری تحقّق می یابند. برقراری ارتباط دارای اصول و فنون شناخته شده ای است که آشنایی با آنها برای معلّمان ضرورت دارد. برخلاف روابط جامد مکانیکی، رابطه معلم با شاگردان در کلاس درس از نوع روابط پیچیده انسانی است و در برقراری ارتباط انسانی عوامل متعدد و گوناگونی موثرند. در این مقاله به معرفی اصولی روانشناختی می پردازیم که معلم با رعایت آنها می تواند در کلاس درس با دانش آموز روابطی سالم با پیامهایی سالم که به شخصیت دانش آموز در موقعیتهای مختلف لطمه نزند، برقرار کند.

● عوامل اساسی ارتباط

معلم نقش مهمی در سلامت فکری و روانی دانش آموزان دارد. به طوری که مطالعات نشان داده است دانش آموزان معلمان متعادل، از تعادل روانی و آرامش بیشتری برخوردارند. در تحقیقی بر روی ۱۹۶۵ دانش آموز در مورد اثر رفتار معلم روی دانش آموزان مطالعه و مشاهده کرد که در بسیاری از موارد رفتار غیرمستقیم معلم مانند جایزه دادن، قبول عواطف دانش آموز و … موثرتر از رفتار مستقیم مانند سخنرانی، بحث و… است. آنچه در ارتباط بالغ – کودک مهمترین موضوع محسوب می شود، کیفیت فرآیند آن است. کودک مستحق دریافت پیامهای سالم از بالغ است. سلامت روانی بستگی به این دارد که شخص به واقعیتهای درونی خویش اعتماد کند. چنین اعتمادی در فرآیندهای خاصی تولید می شود که ما در اینجا نمونه ای از این اصول را ذکر می کنیم. یکی از اصولی که آن را اصل اساسی ارتباط می نامیم بیانگر این است که معلم موفق کسی است که به موقعیت دانش آموز توجه می کند و معلم ناموفق آن است که منش و شخصیت دانش آموز را مورد قضاوت قرار می دهد. تفاوت اصلی میان ارتباط مؤثر و نامؤثر همین است.

به عنوان مثال دانش آموزی فراموشی می کند کتابی را به کتابخانه برگرداند که معلم موفق در برخورد با چنین دانش آموزی می گوید:موعد امانت تمام شده و کتاب باید به کتابخانه برگردانده شود. اما معلم ناموفق در این نوع ارتباط می گوید:تو خیلی بی مسئولیتی و همیشه تأخیر داری؟ و … یعنی این که معلم با منش و شخصیت دانش آموز برخورد می کند و موجب عدم تعادل روحی و فکری و عدم ارتباط صحیح و منطقی میان خود معلم و دانش آموز می گردد و بر همین اساس باید همیشه درباره موقعیت صحبت شود نه درباره شخصیت دانش آموز.

● پیامهای ناموفق و غیراصولی

پیامهای معمولی که معلمان در برخورد با دانش آموزان می دهند به چهار دسته تقسیم می شود:

▪ پیام های حاوی راه حل: در این پیامها معلم راه حل مشکل را خودش ارائه می دهد و انتظار دارد دانش آموز خریدار آنها باشد اما دانش آموز ممکن است همانطور که به او دستور داده شده و کاری را که معلم خواسته انجام ندهد طوری انجام دهد که معلم متوجه آن نشود.

▪ پیام های حاوی تحقیر:این پیامها که دانش آموز را بدنام می کند از نوع قبلی بدتر هستند. چون شخصیت او را مورد حمله قرار می دهد یا اعتماد به نفسش را جریحه دار می سازد. مثل اینکه معلم به دانش آموز در جمع او بگوید:چرا توی کلاس اینقدر حرف می زنی؟ چطور می خواهی آخر سال قبول شوی و… چنین پیامها و هزاران نوع دیگر که روزانه به گوش دانش آموزان می رسد، نشان می دهد که دانش آموز آدم مسأله سازی است این گونه پیامها و پیامهای حاوی راه حل اجازه نمی دهند که دانش آموز بیاموزد که معلم هم آدم است و دارای نیازها و احساسات انسانی است. لذا پیامهای تحقیرآمیز یا بی ارزش تلقی می شوند و ممکن است موجب بروز تغییر مثبتی در رفتار نشود و دانش آموز در مورد شخصیت معلم نظرات منفی پیدا کند یا به عنوان دلایل بیشتر بر عدم لیاقت خود، از طرف دانش آموز به دل گرفته شود.

▪ پیام های غیرمستقیم: اینگونه پیامها از قبیل شوخی کردن، سر به سر گذاشتن و … است. مثل اینکه امیدوارم بزرگ شدی معلم بشی و گیر یک کلاس صد نفره با شاگردهای مثل خودت بیفتی؟ به دلیل نجابت نسبی این دسته از پیامها برای معلمان وسوسه فرستادن آنها همیشه وجود دارد. اما به ندرت مؤثرند زیرا این پیامها اغلب مورد درک قرار نمی گیرند. حتی وقتی هم بگیرند دانش آموز از طریق آنها می فهمد که معلم صریح نیست بلکه غیرمستقیم و موذی است.

▪ پیام های موفق و اصولی: پیام هایی هستند که به صورت متن پیام است یعنی با من شروع می شوند مثل اینکه اگر دانش آموز وسط حرف معلم شروع به حرف زدن کرد، معلم به صورت صحیح می تواند با پیام من به او بگوید که دوست دارم حرفم را تمام کنم ولی اگر بخواهد به صورت تو پیام عمل کند به او می گوید که تو خیلی بی ادبی؟ چرا وسط حرف معلم حرف می زنی؟ لذا پیام های موفق که به صورت متن پیام شروع می شوند به دو دلیل می توان پیام مسئولانه نامید:۱- معلمی که پیام من می فرستد مسئولیت شرایط درونی خود را به عهده می گیرد. -۲ پیام من، مسئولیت رفتار دانش آموز را به عهدهِ خود دانش آموز می گذارد.

● ویژگی های یک ارتباط سالم

▪ برچسب زدن ممنوع

در تربیت، جایی برای جملات متداول و بی شماری که در آنها بیماری تشخیص داده می شود و یا آینده پیش بینی می شود، نیست.

جملاتی چون تو خیلی بی مسئولیتی، تو آدم بشو نیستی، شما همه مردم آزارید، نفهمید، کله پوکید و …. جملاتی غلط محسوب می شوند. زیرا برچسب هایی را به دانش آموز می چسباند که باعث منفی شدن خودپنداری وی می شود.

این پیشگویی های معلم باعث بوجود آمدن شکافهای روانی در زندگی کودکان می شود که بسیار خطرناک است. معلم قدرت مهیبی دارد که می تواند بذرهای شک و تردید را درباره سرنوشت دانش آموز در ذهن وی بکارد.

اشخاص محترم هرگز به طور غیرعمدی توهین نمی کنند. در ارتباط میان معلم و شاگرد، جایی برای اظهارنظر مخرب نیست. معلم حرفه ای، از اظهارنظرهایی که به عزت نفس دانش آموز آسیب می زند، می پرهیزد.

▪ بسیاری از معلمان در برخورد با دانش آموزان بدرفتار از کلمات نیشدار و زننده استفاده می کنند. برخورد غیرجدی و مسخره آمیز بعنوان یک وسیله کنترل و یا به عنوان عکس العمل معلم، در مقابل دانش آموزان یک مورد تهدید به حساب می آید. به ویژه برای دانش آموزان خردسال که از معنای شوخی بزرگسالان درک درستی ندارند، شوخی را نوعی مسخره کردن در نظر می گیرند که هدف آن دست انداختن است. البته این به این معنا نیست که کلاس باید دارای جوی خسته کننده و بی نشاط باشد، بلکه دانش آموزان، نباید موضوع شوخی باشند، حتی اگر در نظر اول بی ضرر تشخیص داده شود.

▪ مهربانی را با سختگیری ترکیب کنید. بچه همیشه باید احساس کند شما دوست او هستید در عین حال شاید انتظار برخی رفتارها را از او ندارید.

▪ رسیدگی به مسائلی را که به نظر می رسد به زمان تدریس شما لطمه می زند به وقت دیگری موکول کنید. سعی کنید روابط خود را با دانش آموزان بهتر کنید یا حداقل آن را تخریب نکنید. هر مسأله حل نشده ای را پیگیری کنید.

▪ معلمانی که به هنگام مواجه شدن با دانش آموزان دارای خلق و خوی ثابت و آرامی باشند، احتمال بسیاری دارد که ارتباط خود را با دانش آموزان افزایش دهند. دانش آموزان دوست دارند تکیه به معلمانی کنند که با ثبات و قابل پیش بینی اند.

▪ معلمانی که خواهان یک ارتباط مثبت و کارآمد با دانش آموزان خود هستند، باید به دانش آموزان این میل را از طریق نشان دادن توانایی آنان به خودشان انتقال دهند. یک راهکار این است که معلم تکالیفی با سطح دشوار متوسط تعیین کند. در واقع تعیین تکالیفی که تواناییهای حاضر دانش آموزان را بدون خطر شکست گسترش می دهد تا حس اعتماد به نفس را به دانش آموز انتقال دهد.

● راهکارهای شبه اجباری برای همکاری دانش آموز با معلم

▪ محترم شمردن خودمختاری دانش آموز:دانش آموز هر چه بیشتر خودمختاری داشته باشد کمتر خصومت می ورزد. زیرا وابستگی شاگرد به معلم خود، موجب خصومت ورزیدن می شود. دانش آموز هر چه بیشتر اعتماد به نفس داشته باشد، کمتر نسبت به دیگران احساس انزجار خواهد کرد. معلم باید برای کاستن خصومت و دشمنی دانش آموز در مواردی که به زندگی دانش آموز در مدرسه مربوط می شود به او حق اظهارنظر بدهد.

▪ پرهیز از دستور دادن:راه دیگر جلوگیری از خودسری، پرهیز از دستور دادن است. اگر معلم در ارتباط خود با دانش آموز احترام نشان دهد و به عزت نفس دانش آموز لطمه نزند، دانش آموز کمتر مقاومت خواهد کرد.

▪ چیزی را که نمی توانیم در واقعیت به دانش آموز بدهیم در خیال به او بدهیم. مثال:بچه ها سرخانم معلمی را شلوغ کرده و می خواهند همه، نقاشیشان را به معلم نشان دهند. اگر بگویم که بنشینید سرجایتان من که ۱۰۰ تا چشم ندارم همه را باهم نگاه کنم. اشتباه است بلکه باید بگویم دلم می خواست همه نقاشیهای قشنگتان را باهم ببینم، اما حالا بنشینید سر جایتان، من خودم می آیم، نقاشی هایتان را می بینم.

● نکات قابل توجه در تمجیدی که میان معلم و دانش آموز ایجاد می شود

▪ در تمجید، از اعمال مشخص فرد قدردانی کنید و صفات و منش فرد، نباید ارزیابی شود.

▪ تمجیدی که ارزیابی کند مطلوب نیست. این تمجید چه بسا ناقل این مفهوم باشد به عنوان نمونه با این جمله از سوی معلم به دانش آموز می توان تعبیر کرد:که ما از رفتار خوب شما انگشت به دهان مانده ایم، انتظار داشتیم بدرفتای کنی. کودکان اغلب پیرو این انتظار ما می شوند و رفتارشان را براساس آن تنظیم می کنند.

▪ تمجید نباید ارزیابی کننده و تکبرآمیز باشد.

▪ فقط تمجیدی که منش دانش آموز را مورد قضاوت قرار نمی دهد یا شخصیت او را مورد ارزیابی قرار نمی دهد، موقعیت امنی برای وی پدید می آورد تا بتواند بدون احساس ترس خطا کند و بدون احساس اضطراب بر کیفیت عمل خویش بیفزاید.

▪ قاعده اصلی در تمجید آن است که بدون آنکه ارزیابی کنید به توصیف بپردازید یعنی اینکه گزارش بدهید. قضاوت نکنید. بگذارید خود دانش آموز خودش را ارزیابی کند.

▪ تشویق باید به گونه ای باشد که اعتقاد و باور کودک را نسبت به خودش تقویت کند. تنها کسانی قادر به تشویق کودکند که کودکان را همانگونه که هستند قبول داشته باشند یعنی باید برای پیشرفت تلاش کنید نه برای کمال گرایی.

▪ وقتی تعریف و تمجید از سوی معلم از روی قصد و به صورت شیوه ای برای تأثیر نهادن بر شاگرد برای انجام کار یا رفتار بخصوصی که مورد نظر معلم است؛ انجام می گیرد ممکن است شاگرد آن را به عنوان زورگویی و عدم صمیمت استنباط کند یعنی کاری کند که در درجه نخست به قصد رسیدن معلم به هدفش صورت گرفته است.

▪ در کلاس درس تعریف و تمجید از یک شاگرد یا چند شاگرد بخصوص اغلب به معنای ارزشیابی منفی بقیه است، حتی یک فرد از دانش آموزان که عادت به شنیدن تعریف و تمجید مرتب دارد ممکن است وقتی به صورت اتفاقی از او تعریف نشود، احساس منفی در او ایجاد شود.