گفت و گویی جالب با الیکا عبدالرزاقی

همین خبر از راه اندازی کمپین «جمع آوری زباله های مجازی» کافی بود تا خبرنگار فرهنگی اجتماعی گرداب به سراغ، امین زندگانی برود تا تازه ترین اخبار مرتبط با این کمپین را از وی جویا شود اما زندگانی اعلام کرد که این کمپین با مساعدت همسرش الیکا عبدالرزاقی پیگیری می شود و از ما خواست تا برای بررسی این کمپین به سراغ این هنرپیشه سینما برویم.

در ذیل ماحصل گفت وگوی تفصیلی خبرنگار گرداب با الیکا عبدالرزاقی را ملاحظه می فرمایید:

تقریبا یک ماه پیش بود که شما و آقای زندگانی خبر راه اندازی کمپین نقد رفتارهای مجازی را منتشر کردید. ضرورت راه اندازی و همکاری با این کمپین از سوی خود شما چه بوده است؟

یکی از دلایلی که من فکر می کنم حمایت از این کمپین کار خوبی است، این بود که به اعتقاد من فضای مجازی یا هر اتفاق جدیدی که وارد جامعه می شود، باید فرهنگ استفاده از آن، قبل از آن پدیده وارد جامعه شود.

متأُسفانه در کشور ما معمولا چنین اتفاقی نمی افتد؛ بلکه اول چیزی وارد می شود و سپس اتفاقات بدی به تبع آن رخ می دهد. در نهایت کم کم تصمیم می گیریم که در آن زمینه فرهنگ سازی کنیم. 

از این جهت فرهنگ سازی در مورد فضای مجازی خیلی خیلی واجب به نظر می رسد؛ برای اینکه ما همانطور که در زمینه روابط اجتماعی خود کتاب هایی برای آموزش معاشرت و روش های آن داریم، این موضوع برای حضور در فضای مجازی هم لازم است و باید وجود داشته باشد.

در حال حاضر در فضای مجازی، هر کسی به هر شکلی که دلش بخواهد رفتار می کند که بیشتر هم به این دلیل است که این افراد شناسایی نمی شوند، نمی توان آنها را دید و در نهایت کسی هم نمی تواند بفهمد که این افراد چه کسانی هستند که رفتارهای ناهنجار را در فضای مجازی مرتکب می شوند.

میزان تأثیر فضای مجازی را در زندگی امروز چقدر می بینید؟

به خاطر افزایش این ناهنجاری ها و با توجه به وقت زیادی که مردم در فضای مجازی می گذرانند زندگی عادی آنها نیز تحت تأثیر قرار گرفته و ما می بینیم که ادبیات آدم ها، رفتار اجتماعی و روش های زندگی آنها تغییر کرده و همان طور که می بینیم، کم کم اصول اولیه اداب معاشرت را هم فراموش کرده ایم.

به خاطر وجود همین مسائل بود که احساس می کنم راه اندازی این کمپین به ما کمک می کند که حداقل به صورت آرام آرام افراد را با اینکه در شبکه های اجتماعی چطور باید رفتار کرد، آشنا شوند.

الیکا عبدالرزاقی و همسرش امین زندگانی در برنامه خندوانه رامبد جوان

به نظر شما ریشه به وجود آمدن این ناهنجاری ها در فضای مجازی چیست ؟

در مورد علت این ناهنجاری به نظر می رسد بعد از اینکه برای استفاده از این شبکه ها مثل اینستاگرام، فیسبوک و… اجازه رسمی داده شد، عده ای (عده ای نه همه) که تازه وارد این فضا شده و به یک باره با این قضیه مواجه شدند دقیقا رفتاری را انجام دادند که مانند زمانی که کالر آیدی وجود نداشت و کسی هم نمی توانست مزاحم تلفنی را شناسایی کند؛ مزاحم های تلفنی هم تماس می گرفتند و فوت می کردند، فحش می دادند و یا … که این کار برای مزاحم های تلفنی فان بود و برای آنها تفریح به شمار می رفت که تفریح ییمارگونه ای بود؛ چرا که نوعی آزار رساندن به دیگران است.

و این اتفاق در حال حاضر در فضای مجازی خیلی تکرار می شود؛ گویا با این مقوله نا آشنا هستیم و فکر می کنیم در حال تفریح هستیم. مثلاً یک پروفایلی درست می شود که عکس نداشته و هیچ پستی هم در آن وجود ندارد و تنها کار آن این بوده که در صفحات مختلف مرتب خلافی شود به طوری که یا توهین نوشته و یا به شکل های مختلف موجب ازار دیگران می شود.

مورد دیگر این است که در گروه های مختلف که در تلگرام و یا فضاهای دیگر مجازی مختلف وجود دارد شیوه رفتار گروهی را بلد نیستیم؛ مثلا در یک گروه مدت ها در حال چت شخصی بوده و یا احوال پرسی می کنیم؛ در صورتی که کارهای شخصی را باید در چت خصوصی انجام داد و نمونه کارهایی از این شکل.

برای رفتار در فضای مجازی بسیاری افراد آداب حضور در این فضا را نمی دانند؛ به همین خاطر این نیاز وجود دارد که روی این قضیه کار شود تا ادم ها در این فضا برای همدیگر مزاحمت ایجاد نکنند.

برای شما نمونه هایی از این ناهنجاری ها پیش آمده؟ می توانید مثال بزنید؟

گاهی افراد یک پست منتشر می کنند و از دیگران می خواهند آن را لایک کنند که این کار به نظر من ناپسند است!؛ چرا که آدم ها را در رودربایستی قرار می دهند برای کاری که دوست ندارند انجام بدهند.

یا اینکه افراد دلخور می شوند بابت اینکه کسی را دنبال کرده اما او این کار را در مقابل ما انجام نداده است.

رفتارهای دیگری از این دست زیاد بوده مثل اینکه به آدم اعتراض می کنند چرا من را دنبال نمی کنید و یا اینکه چرا من را لایک نمی کنید و … که همه نشان می دهد واقعا باید در زمینه فضای مجازی کار و فرهنگ سازی شود. البته باید گفت جای این فرهنگ سازی در کشور ما خالی است.

الیکا عبدالرزاقی و امین زندگانی

در کنار فرهنگ سازی چه اقداماتی برای جلوگیری از توهین هایی که حالا در فضای مجازی زیاده هم شده، لازم است؟

به نظر من اگر این توهین کنندگان عده قلیلی بودند به چشم نمی آمدند. یعنی خیلی بیشتر از نصف آدم هایی که دارند از فضای مجازی به این شکل استفاده می کنند در وهله اول بسیار مودب هستند و رفتار اجتماعی خوبی از خودشان نشان می دهند، اما به محض اینکه چیزی خلاف نظرشان گفته شود، رفتاری را نشان می دهند که آن رفتار یک رفتار ناهنجار محسوب می شود.

به اعتقاد من چیزی که خیلی می تواند در این مورد کمک کند این است که اصول اولیه روابط اجتماعی را یاد بگیریم و در مرحله بعدی به همدیگر کمک کنیم و به هم یاد بدهیم رفتار درست در فضای مجازی چگونه است. 

برای خود من خیلی اتفاق می افتد که افرادی می آیند در صفحه من از ظاهری که خدا به من داده است بد می گویند و توهین می کنند، اما من در جواب این آقا یا خانم می نویسم شرمنده و یک شاخه گل هم در جوابش می فرستم بلافاصله می آیند می نویسد که:سلام خانم عبدالرزاقی من فقط شما را نقد کردم!

باید مفهوم واژه نقد برای همه مشخص شود؛ گاهی به یک شخص توهین می شود و گاهی نظر شخصی خود را به همه تعمیم می دهند، گاهی ملیت ها و قومیت ها را مسخره می کنند.

برای مثال یک نفر برای من نظر گذاشته بود که من قبلا شما رو خیلی دوست داشتم ولی شنیدم شما رامسری هستید و نظرم عوض شد چون رامسری ها آدم های بیخودی هستند البته به نظر من!

برای هرکس ضروری است که روابط اجتماعی را یاد گرفته و بعد در جمعی حضور پیدا کند. همانطور که اگر برخی از افراد اگر در یک جمعی از دوستان خود این رفتارهایی که در فضای مجازی از آنها سر می زند انجام دهد، قطعا از آن جمع رانده می شوند و او را با چنین رفتاری در جمع راه نخواهند داد.

برخی در فضای مجازی احساس می کنند مکانی برای جبران کمبودهای خود پیدا کرده اند که این کمبود های خود را با فحش و ناسزا و ادامه دادن رفتارهای ناهنجار جبران می کنند، در همین فضای مجازی اگر خدایی نکرده کسی خلاف نظر این افراد نظری بدهد هرچند محترمانه، کار به فحش های رکیک می رسد.

به نظر شما این مسیری که شما آغاز کرده اید چقدر زمان می برد تا به نتیجه برسد؟

فرهنگ سازی در این زمینه کار بسیار سختی بوده و زمان زیادی را هم می برد؛ به عبارت دیگر کار یک سال و دو سال نخواهد بود؛ باید همه برای رسیدن به نقطه مطلوب، همکاری کنند و انتظار ما حمایت و یاری همه است.

در کنار همکاری دولت برای ایجاد این فرهنگ سازی، مسئولین نیز باید رسیدگی کرده و با حمایت از افرادی که در زمینه فرهنگ سازی قدم برداشته اند می توانند کمک بزرگی به فرهنگ سازی در فضای مجازی کشور انجام دهند و به طور کلی همه دست به دست هم بدهند.

امین زندگانی و همسرش الیکا عبدالرزاقی

با جریمه ها و برخی از برخورد ها در فضای مجازی موافق هستید؟

واقعیت این است که من هم از صمیم قلب دلم نمی خواهد آبروی کسی برود. اما قضیه مثل موضوع کمربند ایمنی در ایران است که کمربند بستن جا نیفتاد تا اینکه جریمه تعیین شد. جریمه که تعیین شد بسیاری افراد ملزم به رعایت این قانون شدند تا جایی که در حال حاضر بسیاری از جمله خود من تا کمربند ایمنی خودم را نبسته باشم نمی توانم رانندگی کنم.

از این رو من فکر می کنم باید جریمه وجود داشته باشه و جریمه افرادی مثل ما که آدمهای عادی هستیم این است که ابتدا به طرف اخطار داده می شود که آقا یا خانم محترم این رفتار شما درست نیست. شما حق ندارید که اینگونه حرف بزنید یا اینطور رفتار کنید و به او روش های درست برخورد را توضیح می دهیم. اگر باز هم رعایت نکرد طرف معرفی می شود و خیلی ها بلاکش می کنند.

در این کمپین ما از مردم هم خواهش کرده ایم که این گونه رفتارهای ناهنجار مانند توهین ها یا مواردی که اقدام به فروش شماره بازیگران و افراد مشهور و غیرمشهور می کنند را به ما معرفی کنند. 

معمولا تا جایی که بتوانیم یا به این افراد اخطار می دهیم یا برای آنها کامنت می گذاریم و نهایتا آدرس صفحه خاطی را در صفحه کمپین برای معرفی می گذاریم و از کاربران خواهش کرده ایم که دنبال کنندگان کمپین در صفحه فرد خاطی به وی توهین نکنند چون در این صورت انها هم مثل فرد خاطی رفتار کرده اند.

از طرف دیگر کسی که تفریحش فحش دادن، توهین کردن و رفتارهای اینچنینی است قطعا خوشش می آید که چهار تا جواب در واکنش به توهین خود ببیند ولی اگر جوابی به آن داده نشود دیگر ادامه نمی دهد. 

من به دوستان و فالورهای خودم پیشنهاد داده ام در مواردی که افرادی که در صفحات شما توهین می کنند آنها نادیده گرفته و بلاکشان کنند که ۹۰ درصد این موارد بعد از بلاک شدن پیغام می دهند که دیگر این کار را تکرار نخواهند کرد.

به نظر من اگر به تندی با این افراد برخورد نشود دیگر تاثیری ندارد؛ به طوری که ما مشاهده کرده ایم در بیشتر مواقع تنها رفتار تند و بلاک کردن جواب می دهد. 

مردم تا حدی می توانند این کارها را انجام بدهند وظیفه نهادهای نظارتی در این میان چیست؟

من فکر میکنم مسئولین باید با شبکه های خودجوش همکاری کنند و اگر صفحه ای در این کمپین های خودجوش معرفی می شود پیگیری های لازم از سوی نهادها انجام شود.

البته فکر می کنم مسئولین هم در حال محک زدن این موضوع هستند که بهترین رفتار با این فضای جدید مجازی چیست؟ 

آنچه من به عنوان یک عضو کوچک این جامعه تجربه کرده ام این بوده که فیلترینگ چندان جوابگو نیست. وقتی چیزی فیلتر می شود روش های مختلفی وجود دارد که آدم ان صفحه را از فیلتر خارج کرده و از ان استفاده کند. در واقع اجبار به این شکل آدم ها را جری تر کرده و می خواهند که بیشتر و شدیدتر دسترسی پیدا کنند و اتفاقا این موضوع رفتارهای ناهنجار را تشدید می کند.

این نوع از برخورد و فیلترینگ در مردم نافرمانی مدنی ایجاد می کند؛ برای اینکه بخواهیم کمک کنیم به اینکه رفتار در فضای مجازی اصلاح شود شاید جریمه (به صورتی که در کمپین وجود دارد) و یا پیگرد قانونی افراد خاصی که این رفتارهای ناهنجار را از خود نشان می دهند کمک زیادی به حل ناهنجاری ها در فضای مجازی داشته باشد.

آنطور که من مشاهده کرده ام در یکی دو سال اخیر رفتارها در فضای مجازی در حال بهبود و تغییر است مثلا در گذشته اگر یک نفر توهین می کرد، ده نفر در جواب او توهین و ناسزا می گفتند اما امروز می بینیم در جواب توهینی که از سوی یک نفر صورت می گیرد ۹ نفر از ده نفر نادیده می گیرند و جوابی به او نمی دهند یا جواب توهین آمیز به او نمی دهند. آنها همچنبن برای فرد خاطی توضیح می دهند و از او می خواهند که توهین نکنند.

مطمئنا افرادی که در صفحات افراد توهین می کنند، از آنجایی که جرات ندارند یک پروفایل مشخص با یک عکس مشخص داشته باشند، دارای صفحات مختلف و متعددی هستند.

اینکه ما بتوانیم چنین افرادی که برای چندین بار با صفحات مختلف اقدام به توهین می کنند را به پلیس فتا ارجاع بدهیم تا تحت پیگرد قانونی قرار بگیرد به تغییر رفتارها در فضای مجازی بسیار کمک می کند؛ مانند افرادی که قوانین رانندگی را رعایت نمی کنند و جریمه می شوند.

صفحات در فضای مجازی برای بسیاری منجر به رونق کار و فرهنگ می شود و نباید به خاطر افرادی که فرهنگ استفاده از این فضا را ندارند دسترسی به فضای مجازی برای همه بسته شود. مثلا در همین صفحه اینستاگرام، اگر تئاتری اجرا کنم و ان را در صفحه شخصی خود تبلیغ کنم حتی اگر صد نفر هم این مطلب را ببینند و برای دیدن تئاتر من بیایند این یعنی رونق گرفتن تئاتر در کشور.

به هر حال صفحات در فضای مجازی هر کدام یک رسانه هستند و هرکس باید تلاش کند این شبکه به رسانه بهتری تبدیل شود. ما باید به لحاظ روانی تمرین کنیم که آن فردی که خطاهای زیادی در این فضا می کند باید تنبیه شود و کسی را که گاهی خطا می کند و نمی داند باید متوجه اشتباه خود کرد.