چهره های سرشناس فرهنگی که در سال ۹۴ درگذشتند
چهره های فرهنگی که در سال ۹۵ از دنیا رفتند
در سالی که گذشت، چهره های شاخصی در حوزه نویسندگی و شعر فارسی، ترجمه و پژوهش از دنیا رفتند؛ چهره هایی همچون عبدالحسین حائری، محمدعلی سپانلو، ابوالحسن نجفی، مصطفی اسلامیه، فتح الله بی نیاز و جمعی دیگر.
محمدعلی سپانلو شاعر، مترجم و پژوهشگر که چند سالی از سرطان رنج می برد شامگاه ۲۱ اردیبهشت ماه در سن ۷۵ سالگی در بیمارستان از دنیا رفت و پیکرش در قطعه نام آوران بهشت زهرا (س) به خاک سپرده شد. سپانلو که به «شاعر تهران» معروف بود متولد ۲۹ آبان ماه سال ۱۳۱۹ در تهران بود.
«رگبارها»، «پیاده روها»، «سندباد غایب»، «هجوم»، «نبض وطنم را می گیرم»، «خانم زمان»، «تبعید در وطن»، «ساعت امید»، «خیابان ها، بیابان ها»، «فیروزه در غبار»، «پاییز در بزرگراه»، «ژالیزیانا»، «کاشف از یادرفته ها» و «قایق سواری در تهران» از مجموعه شعرهای این شاعرند. همچنین ترجمه «آن ها به اسب ها شلیک می کنند» نوشته هوراس مک کوی، «مقلدها» نوشته گراهام گرین، «شهربندان» و «عادل ها» نوشته آلبر کامو، «کودکی یک رییس» نوشته ژان پل سارتر، «دهلیز و پلکان» شعرهای یانیس ریتسوس و «گیوم آپولینر در آیینه آثارش» – شعرها و زندگی نامه گیوم آپولینر – از دیگر آثار منتشرشده او هستند.
محمدعلی سپانلو که در سال های دور تجربه حضور در فیلم های «آرامش در حضور دیگران» (ناصر تقوایی)، «ستارخان» (علی حاتمی) و «شناسایی» (محمدرضا اعلامی) را داشت در سال ۱۳۸۰ هم در فیلم «رخساره» امیر قویدل به ایفای نقش پرداخت.
سهیلا بسکی نویسنده و فعال حوزه معماری ششم خردادماه در سن ۶۲ سالگی درگذشت. این نویسنده، مترجم و بنیان گذار جایزه و نشریه معمار و همچنین نشریه شهر در پی بیماری در استانبول ترکیه از دنیا رفت. از جمله آثار داستانی سهیلا بسکی، «در محاق»، «ذره»، «بی بی پیک» و «عکس های فوری» بود. او همچنین برای مجموعه داستان «پاره کوچک» در سال ۱۳۸۲ برنده جایزه گلشیری برای بهترین مجموعه داستان اول شده بود.
نسرین جافری شاعر نهم تیرماه از دنیا رفت. او متولد سال ۱۳۲۹ در خرم آباد لرستان بود. مجموعه شعرهایی چون «زخم سایه و بید»، «رمل هندسی آفتاب گردان»، «نیمی از مرا کشته اند»، «به سمت هرگز، به سوی هیچ»، «ما همچنان ترانه خواندیم» (مشترکا با نصرت الله مسعودی) و «خواب اتم» در کارنامه شعری جافری به چشم می خورد. او از شاعران فعال در جریان های شعری دهه ۷۰ به شمار می رفت و پیکرش در قطعه نام آوران در کنار شهریار عدل به خاک سپرده شد.
عبدالحسین حائری اول شهریورماه در پی کهولت سن در سن ۸۸ سالگی از دنیا رفت. او که بیش از نیم قرن در کتابخانه مجلس فعالیت داشت و از سال ۱۳۵۴ تا ۱۳۷۴ رییس این کتابخانه بود، نسخه شناس و فهرست نویس بود. پس از تأسیس اداره بررسی و تحقیق در کتابخانه مجلس، در سال ۱۳۴۳، مسئولیت آن جا به عهده وی گذاشته شد. در سال ۱۳۵۴ ریاست کتابخانه را عهده دار شد و در سال ۱۳۶۳ نیز ریاست کتابخانه شماره دو مجلس به وی واگذار شد. در سال ۱۳۶۸ هم به عضویت هیئت امنای کتابخانه های عمومی کشور درآمد. حائری همچنین ۱۷ سال عضو هیئت مؤلفان لغت نامه دهخدا بود و بر چاپ چند جلد از آن نیز نظارت داشت. او صاحب نظریه «بازنویسی تاریخ علم بر اساس بازنویسی فهارس نسخ خطی» است که جایزه ای جهانی را نیز برایش به ارمغان آورد.
میرزا حسین زارع متخلص به «شفیق میبدی» ۲۶ شهریورماه درگذشت. او متولد سال ۱۳۰۳ هجری شمسی در میبد بود و در ۹۱سالگی در زادگاهش چشم از جهان فروبست.
فتح الله بی نیاز نویسنده و منتقد ادبی ۱۲ مهرماه در سن ۶۷ سالگی به علت ایست قلبی از دنیا رفت. او متولد سال ۱۳۲۷ در مسجدسلیمان و دانش آموخته رشته برق از دانشگاه صنعتی شریف بود. بی نیاز چندین کتاب را در حوزه رمان، داستان کوتاه و نقد ادبی منتشر کرده است. مکانی به وسعت هیچ (رمان)، حلقه نفوذناپذیر گرگ های خاکستری (رمان)، می روم که بمیرم (مجموعه داستان)، ستیزه جوی دلتنگ (رمان)، گل سرخ، ای تناقض ناب (داستان بلند)، نوعی خصومت (مجموعه داستان)، بعد از مرگ هنوز می میرم (رمان) و نقد، تحلیل و تفسیر چند داستان معتبر جهان از جمله آثار این نویسنده اند.
محمود شجاعی به عنوان یکی از مهم ترین شاعران «شعر دیگر» ۲۰ مهرماه از دنیا رفت. او در کنار یدالله رؤیایی، پرویز اسلامپور، بهرام اردبیلی و هوشنگ آزادی ور یکی از شاعران امضاکننده بیانیه «شعر حجم» و یکی از نمایندگان «شعر دیگر» بود. مجموعه شعرهای «رخ های کوچک همیشه به سوی» و «از آبی نفس های کوتاه» به همراه نمایش نامه «مرگ های پس از شنوایی» از کتاب های شجاعی هستند.
کامران زمانی نعمت سرا شاعر و پژوهشگر ۲۶ مهرماه بر اثر سکته قلبی درگذشت. «کاسه گردان اسرار» نقد و بررسی آثار مهدی اخوان ثالث، «صدای پر تنهایی» نقد و بررسی آثار سهراب سپهری، «ذره ای زآن آفتاب» شرح مشکلات مثنوی، «غمزه سحر» شرح مشکلات خاقانی، «آسیمه سر از خیال» و «سایه های هنوز» دو مجموعه شعر، «شرح غزلیات بیدل» و «از پلکان نیلی مشرق» از آثار اوست.
رحیم معینی کرمانشاهی شاعر و ترانه سرا ۲۶ آبان ماه در سن ۹۳ سالگی درگذشت. او متولد سال ۱۳۰۱ خورشیدی در کرمانشاه بود. ضمن سرودن شعر به تصنیف سازی هم پرداخت و تصنیف هایش که توسط خوانندگان رادیو خوانده می شد، از شهرت برخوردار شد. از معینی کرمانشاهی کتاب هایی همچون «ای شمع ها بسوزید»، «فطرت»، «خورشید شب»، «حافظ برخیز» و دوره منظوم تاریخ ایران با عنوان «شاهکار» منتشر شده است. همچنین همکاری با علی تجویدی، پرویز یاحقی و همایون خرم در تولید آثار موسیقایی در کارنامه فعالیت های این هنرمند دیده می شود.
هاشم شکوهی از شاعران انقلاب پس از گذراندن یک دوره بیماری ۱۵ دی ماه در سن ۸۲ سالگی از دنیا رفت. او متولد سال ۱۳۱۲ در مشهد بود.
قدرت الله شریفی شاعر ۱۹ دی ماه بر اثر کهولت سن درگذشت. این شاعر شیروانی متولد سال ١٣١٤ بود. گزیده شعرهای او در قالب های نو، غزل و رباعی در سه جلد کتاب به نام های عطش سبز شدن، عطری به رنگ سرخ گل ناز و باید به گل مجال تنفس داد به چاپ رسیده است.
عباس حداد کاشانی شاعر آیینی ۲۷ دی ماه درگذشت. دیوان اشعار، ترجمه منظوم قرآن کریم به همراه کتاب «۱۰۰ کهکشان ستاره» و همچنین مرثیه های متعددی در وصف آل الله، از جمله آثار این شاعر است.
سعید صدیق شاعر و منتقد ادبی ۲۵ دی ماه در سن ۵۳ سالگی از دنیا رفت. این شاعر که برنده جایزه شعر «کارنامه» شده بود بر اثر ایست قلبی در منزلش در رشت درگذشت. «بی پناهی وطن ندارد» و «من آسمان خودم را سروده ام» نام دو مجموعه شعر منتشرشده اوست. صدیق همچنین با نشریه هایی همچون «گیله وا»، «هنر و اندیشه»، «نقش قلم» و «پیام شمال» همکاری داشت.
ابوالحسن نجفی دوم بهمن ماه در سن ۸۶ سالگی درگذشت. این چهره پیشکسوت زبان و ادبیات فارسی و ترجمه که متولد سال ۱۳۰۸ بود و این اواخر از بیماری رنج می برد در بیمارستان از دنیا رفت. ابوالحسن نجفی زبان شناس و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی بود. مهم ترین بخش فعالیت های ادبی و علمی او در حوزه ترجمه متون ادبی، ویرایش، زبان شناسی و وزن شعر فارسی بود. او یکی از دقیق ترین دایره ها برای طبقه بندی وزن شعر فارسی را تدوین کرده که به «دایره نجفی» معروف است.
آثار تالیفی او، «مبانی زبان شناسی و کاربرد آن در زبان فارسی»، «وظیفه ادبیات»، «غلط ننویسیم (فرهنگ دشواری های زبان فارسی)» و «فرهنگ فارسی عامیانه» است. نجفی همچنین ترجمه های متعددی دارد که این عنوان ها هستند:شازده کوچولو (آنتوان دو سنت اگزوپری)، «شیطان و خدا» (ژان پل سارتر)، گوشه نشینان آلتونا (ژان پل سارتر)، ضدخاطرات (آندره مالرو)، خانواده تیبو (روژه مارتن دوگار)، بیست و یک داستان از نویسندگان معاصر فرانسه، بچه های کوچک قرن (کریستیان روشفور)، شنبه و یکشنبه در کنار دریا (روبر مرل)، کالیگولا (آلبر کامو)، ادبیات چیست؟ (ژان پل سارتر)، استادکاران (آرتور آدامُف)، همان طور که بوده ایم (آرتور آدامُف)، پرندگان می روند در پرو می میرند (رومن گاری)، ژان پل سارتر (هِنری پیر)، درباره نمایش (ژان پل سارتر)، نژاد و تاریخ (کلود لوی استروس)، نویسندگان معاصر فرانسه (برگزیده داستان های کوتاه)، وعده گاه شیر بلفور (ژیل پرو)، عیش و نیستی (تیری مونیه) و گم گشته (ژیل پرو).
حمید ایزدپناه متخلص به صفای لرستانی شاعر و پژوهشگر تاریخ و موسیقی لرستان ۲۱ بهمن ماه در سن ۸۲ سالگی در پاریس از دنیا رفت. کتاب های لرستان در گذرگاه تاریخ و زمان، آثار باستانی و تاریخی لرستان در ۳ جلد، فرهنگ لری، فرهنگ لکی، شاعران در اندوه ایران، تدوین کتاب شاهنامه لکی، گردآوری کتاب داستان ها و زبانزدهای لری و کتابشناسی مثل های فارسی، آهنگ ها و ترانه های لری و تألیف کتیبه های لرستان از جمله فعالیت های او است.
مصطفی اسلامیه نویسنده و مترجم ۱۱ بهمن ماه در سن ۷۴ سالگی از دنیا رفت. این نمایشنامه نویس، زندگی نامه نویس و مترجم متولد سال ۱۳۲۰ در تهران بود.
«تاریخ هنر مدرن:نقاشی، پیکره سازی و معماری در قرن بیستم»، «تئاتر تجربی:از استانیسلاوسکی تا پیتر بروک»، «چهار نوشته درباره کوبیسم»، «میلیونر زاغه نشین» و «ب‍ال‍ت‍ازار و ب‍ل‍م‍ون‍دا» از ترجمه های اسلامیه هستند. از او همچنین دو سرگذشت نامه از نیما یوشیج و دکتر محمد مصدق با نام های «به کجای این شب تیره» و «فولاد قلب» به جا مانده است. «رستم و سهراب»، «رض‍اخ‍ان م‍اک‍س‍ی‍م:نمایشنامه در ه‍ف‍ت پ‍رده» و «ماجرای شگفت انگیز دیوید نیوسام» هم از نمایشنامه های منتشرشده او هستند. همچنین «خورشید شاه» بازنوشته از متن کهن «سمک عیار» و «ایبسن و استریندبرگ:نقد و تفسیر نمایشنامه نویسان نروژی و سوئدی» از دیگر آثار به جامانده از این نویسنده و مترجم اند.
خبر درگذشت سهراب رحیمی شاعر و مترجم مقیم سوئد در بهمن ماه اعلام و عنوان شد ۲۲ بهمن ماه پیکر او در خودرویی سوخته کنار یکی از جاده های شهر مالمو سوئد کشف شده است. از ترجمه های سوئدی به فارسی او که با همراهی همسرش آزیتا قهرمان انجام شده عبارت اند از:«روشنای تاریکی، منتخب اشعار توماس ترانسترومر»، «زن ها در کپنهاگ، منتخب اشعار نیلز هاو»، «یک روایت ساده» ماری لوندکویست و «شهر بی حصار، منتخب اشعار ماگنوس ویلیام اولسون». از سهراب رحیمی همچنین «سفرهای ناگزیر؛ مجموعه اشعار» و رمان «کتابدار جنگ» به زبان سوئدی و مجموعه شعرهای «خانه خواب ها»، «هسته های فاسد زمان»، «مرهم سپید»، «نامه ای برای تو»، «رسم هندسی مالیخولیا» و «فصل های اجباری» به زبان فارسی چاپ شده است.
