خطرات آلاینده های محیطی بر سلامت مادر و جنین

من مادر یک کودک اوتیستیک هستم. اشتباه نکنید! در مورد اوتیسم صحبت نمی کنم، بلکه می خواهم در مورد یکی از علل ناشناخته و اثبات نشده آن بگویم. آلاینده های محیطی؛ سرب، جیوه و هزار و یک ترکیب شناخته و ناشناخته که عامل شکل گیری هزار و یک نوع بیماری از جمله اوتیسم می شوند.

 

ما در دنیای صنعتی و ماشینی زندگی می کنیم و با دستان خودمان ترکیباتی را وارد محیط زندگی مان کردیم که نه تنها به خودمان آسیب می زنند، بلکه سلامت نسل های بعدمان را هم مورد تهدید قرار می دهند. امروزه یکی از نگرانی های اصلی در حوزه پزشکی تاثیر آلاینده های محیطی بر خانم های باردار و جنینشان است. با یک متخصص زنان و زایمان در رابطه با تاثیر آلاینده ها بر جنین و اینکه چطور می توانیم تا حدی از تاثیرات منفی برخی ترکیبات شیمیایی بر سلامت جنین پیشگیری کنیم، گفت وگو کرده ایم.

وقتی متخصصان در مورد آلاینده های محیطی و تاثیر آن بر جنین می گویند دقیقا منظورشان چیست؟

این مبحث بسیار گسترده است و آلاینده ها بسیار متنوع و متفاوت اند. از ترکیبات موجود در دخانیات و ذرات آلاینده در هوا و بنزین و… بگیرید تا ارتعاشات محیطی و امواج و سموم موجود در مواد غذایی و آب و پلاستیک و….

آلاینده های بسیاری در محیط اطراف ما وجود دارد که همگی با آن در ارتباط هستیم و خانم های باردار، نوزادان و کودکان هم از آن مستثنی نیستند. این آلاینده ها تقریبا آثار یکسانی بر سلامت دارند.

مثلا چه آثاری؟

مواجهه طولانی مدت با آلاینده های محیطی از هر نوع می تواند به طور کل بر سطح باروری تاثیر منفی بگذارد و زمینه ساز اختلالات عادت ماهانه و نازایی در زنان و مردان باشد. در دوران بارداری نیز می توانند احتمال سقط جنین، مرگ داخل رحمی جنین، ناهنجاری های مادرزادی و بدشکلی آناتومی جنین را بالا ببرند. وزن پایین نوزاد هنگام تولد، زایمان زودرس، بروز جفت سرراهی، پارگی زودرس کیسه آب، بروز مشکلات عصبی، اختلالات رشد و… از دیگر آثار آلاینده ها بر جنین است. تاخیر رشد در دوران نوزادی و حتی بروز برخی سرطان های دوران کودکی نیز از عوارض دنباله دار آنها در دوران کودکی است.

 

آیا همه مردم جامعه در مواجهه با این سموم، یکسان دچار آسیب می شوند؟

مسلما همه یکسان نیستیم. احتمال سقط جنین در خانمی که سیگار می کشد در مقایسه با خانمی که نه سیگار می کشد، نه در مواجهه با دود سیگار اطرافیانش است، بیشتر است اما باز هم این حرف به این معنی نیست که تمام خانم هایی که سیگار می کشند جنینشان سقط می شود. این آلاینده ها درصد بروز احتمالات ذکرشده را افزایش می دهند.

کدام آلاینده ها در صدر فهرست آلاینده هایی قرار دارند که می توانند سلامت جنین را تهدید کنند؟

مهم ترین آلاینده ها سرب و ترکیبات سمی سیگار است. در دوره قبل از بارداری استعمال دخانیات باعث تاخیر لقاح می شود. به اثبات رسیده تاخیر لقاح در خانم های سیگاری در مقایسه با خانم های غیرسیگاری ۴۰ درصد بالاتر است. در صورتی که خانمی بتواند باردار شود، استعمال سیگار و قلیان حتی به میزان کم در دوران بارداری تا ۷۵ درصد احتمال بارداری خارج از رحمی را بالا می برد و احتمال سقط خود به خود را ۲ برابر افزایش می دهد. در ختم بارداری نیز احتمال زایمان پیش از موعد در این گروه از خانم ها ۲ برابر سایرین است. اگر خانم سیگاری بتواند زایمان کند، نوزادی با وزن تولد پایین خواهد داشت که میزان اکسیژن خونش بسیار کم است.

این عوارض ارتباطی با تعداد نخ سیگار مصرفی در طول روز هم دارد؟

از نظر علمی به اثبات رسیده هیچ میزان مصرف دخانیات بی ضرر نیست. تا سال ۱۹۸۰ اروپایی ها گمان می کردند تا تعداد مشخصی (۵-۰ نخ) مصرف سیگار در بارداری ضرر ندارد اما حدود ۳۰ سال است که این فرضیه برچیده شده و امروزه استعمال دخانیات در هیچ حدی سالم گزارش نشده است. ترک سیگار قبل از بارداری خوب است اما تمام آثار سوء را از بین نمی برد. شاید شنیدن این حرف واقعا دلسردکننده باشد اما قصد ما امید واهی دادن به افراد نیست. ترک سیگار به محض فهمیدن این موضوع که خانم باردار است، خوب است، اما نمی تواند تمام خطرات را از جنین دور کند. بهتر است خانم هایی که قصد بچه دار شدن دارند اصلا به سمت استعمال دخانیات نروند و اگر خانمی سیگار می کشد حتما فورا آن را ترک کند تا خطری متوجه جنینش نباشد.

البته استعمال دخانیات توسط افراد دیگری که خانم باردار با آنها مواجه است می تواند باعث تاخیر در لقاح و کندی رشد نوزاد داخل رحم شود و هنگام تولد کاهش ۱۰۰ تا ۷۵۰ گرمی وزن نوزاد را به دنبال داشته باشد. البته تمام مسائلی که ذکر شد لزوما ایجاد نخواهد شد اما به هر حال احتمال این مسائل طبق آمار در خانم های سیگاری بالاتر از خانم های غیرسیگاری است.

گرد و غبار و سرب موجود در هوا هم همین مشکلات را ایجاد می کند؟

بله، این مواد آثاری بر سلامت مادر دارند که به تبع سبب آسیب به جنین می شود. مثلا سرب یکی از علل پارگی کیسه آب است که باعث می شود نوزاد نارس متولد شود. کندگی جفت و سر راهی بودن آن هم همین گونه است.
:آلاینده های دیگری هم وجود دارد که مایه نگرانی خانم های باردار است، مثل اشعه ها، امواج و… در مورد تاثیر این آلاینده ها هم بگویید.

به طور حتم، گرچه از نظر علمی کاملا اثبات شده نیست، اما اشعه ها و امواج هم بی ضرر نیستند. البته اشعه معمولا خانم هایی را تهدید می کند که به دلیل حرفه ای که دارند در مواجهه با آن قرار می گیرند. از این قبیل می توان به تکنیسین رادیولوژی یا اتاق عمل اشاره کرد. ارتعاشات تلفن همراه هم به طور حتم بی ضرر نیست ولی آلاینده هایی که یک خانم باردار در طول روز با آن در تماس است بسیار متنوع و متفاوت هستند و امکان بررسی تکی آنها وجود ندارد، پس نمی توان درصد صدماتی که هر یک از آلاینده ها وارد می کنند و نوع آسیبی که می زنند، مشخص کرد.

 

امکان پیشگیری وجود دارد؟

مسلما باید همین کار را کرد. یک خانم باردار یا حتی خانمی که قصد بارداری دارد باید توجه ویژه ای به محیطی که در آن زندگی می کند، آب و غذایی که می خورد و مواد شیمیایی ای که با آن در ارتباط است، داشته باشد. از ماهی های اقیانوسی که گوشتشان حاوی جیوه است باید دوری کرد. یک خانم باردار باید تا جای ممکن مواد غذایی ارگانیک مصرف کند. تلفن همراه را کنار بگذارد و در زمان های اوج آلودگی هوا بیرون نرود. تا جای ممکن از مناطق ممنوعه مثل اتاق های رادیولوژی دور بماند یا در شرایط ضروری لباس سربی بپوشد. اگر به ناچار با مواد شیمیایی تماس پیدا کرد به خوبی آن ماده را از روی پوستش بشوید و حتما در اتاقی با تهویه مناسب استراحت کند. در نهایت از سیگار و افراد سیگاری دور باشد و اگر خانمی سیگاری است باید حتما خارج از منزل و دور از خانواده سیگار بکشد.