تو مغز انسان چه خبره ؟

آشنایی با جزئیات و آناتومی شگفت انگیز مغز انسان

مغز انسان اصلی ترین عضو بدن محسوب می شود که عملکرد کل بدن را کنترل می کند، اطلاعات را از جهان اطراف می گیرد و آن را در روح و روان پردازش می کند. هوش، خلاقیت، احساسات و حافظه ، همگی تحت مدیریت مغز قرار می گیرند. مغز داخل جمجمه است و از ساقه مغزی، مخچه و مخ تشکیل می شود.

پیش از این در نمناک خواندید که مغز اطلاعات را از پنج حس بینایی، بویایی، لامسه، چشایی و شنوایی دریافت می کند ، پیام ها را به یکدیگر ربط می دهد و برای ما معنی می سازد. همچنین اطلاعات را در حافظه ذخیره می کند سپس افکار، حافظه، کلام، حرکت دست، پا و عملکرد بسیاری از اعضای بدن را کنترل می کند. سیستم عصبی مرکزی از مغز و نخاع تشکیل شده است. سیستم عصبی محیطی نیز از عصب های نخاع تشکیل شده اند که به سمت نخاع می روند.

ساختمان مغز

همانطور که گفتیم مغز از مخ، مخچه و ساقه مغزی تشکیل شده است. مخ بزرگترین بخش مغز است و از نیمکره راست و چپ تشکیل می شود که عملکرد هایی مثل حس لامسه، بینایی و شنوایی و همچنین توانایی کلام، استدلال، احساسات یادگیری و کنترل این حرکت را انجام می دهد. مخچه در زیر مخ قرار گرفته است. عملکرد آن ارتباط بین حرکات ماهیچه ها و شکل صحیح بدن و تعادل است.

ساقه مغزی، مخ و مخچه را به نخاع وصل می کند. بسیاری از عملکردهای خودکار مثل تنفس، ضربان قلب، دمای بدن، چرخه خواب و بیداری، گوارش، عطسه، سرفه و استفراغ را انجام می دهد.

نیمکره راست ، نیمکره چپ

معز به دو بخش نیمکره راست و نیمکره چپ تقسیم می شود که فیبرهایی درون خود دارند و پیام را از یک طرف به طرف دیگر منتقل می کنند. هر نیمکره، بخش مخالف بدن را کنترل می کند. اگر سکته در نیمکره راست مغز اتفاق بیفتد، دست چپ و پای چپ ضعیف یا فلج می شود. همه عملکرد نیمکره ها با یکدیگر به اشتراک گذاشته نمی شود. عموماً نیمکره های چپ اقدامات مربوط به کلام ، ادراک و نوشتار را پردازش می کند. نیمکره سمت راست مربوط به خلاقیت، توانایی، فضاسازی، هنر و مهارت های موسیقی است. نیمکره چپ در استفاده از دست و زبان در ۹۲ درصد افراد نقش بیشتری دارد.

لوب های مغز

لوب های موجود در مغز قسمت های جداگانه ای دارند که مغز را به چند لوب تقسیم می کنند. هر نیمکره ۴ لوب دارد. لوب پیشین، لوب گیجگاهی، لوب جداری، لوب پس سری. هر لوب به چند بخش تقسیم می شود و هر کدام عملکرد خاصی را به انجام می رسانند. بسیار مهم است که هر لوب مغز را بشناسیم و بدانیم که آن ها هیچ کدام تنها کار نمی کنند. روابط بسیار پیچیده ای بین لوب های مغز و بین نیمکره راست و چپ وجود دارد.

• لوب جلویی یا پیشین اقداماتی مربوط به شخصیت، رفتار، احساسات، قضاوت، برنامه ریزی، حل مسئله و مشکل، کلام، صحبت و نوشتار، حرکات بدن، هوش، تمرکز و خودآگاهی مربوط به لوب جلویی است.
• لوب گیجگاهی مربوط به پردازش زبان، کلمات، احساس لامسه، دما، انتقال سیگنال از طریق بینایی، شنوایی، حرکتی، احساسی و حافظه، درک فضا و بینایی است.
• لوب جداری مربوط به تفسیر بینایی از جمله رنگ ، نور و حرکت است.
• لوس پس سری مربوط به فهم زبان، حافظه، شنوایی، ترتیب بندی و سازماندهی است.

قشر مخ

سطح مخ را قشر مخ می گویند که ظاهر تا شده ای دارد. قشر مخ سرشار از ۱۶ میلیارد نورون است که در لایه های خاصی به ترتیب قرار گرفته اند. سلول عصبی در قشر خاکستری قرار گرفتند که به آن قشر خاکستری گفته می شود. زیر قشر مغز، فیبرهای عصبی بلندی به نام آکسون وجود دارند که قسمت های مختلف مغز را به یکدیگر وصل می کنند و به آن ها قشر سفید گفته می شود. قسمت تا خورده قشر مخ، سطح مخ را وسیع تر می کند و باعث می شود نورون های بیشتری در جمجمه قرار بگیرند و عملکرد های مهم را به انجام برسانند. هر تاخوردگی را gyrus می نامند.

ساختار های عمیق مغز

به ساختارهایی که نواحی قشر مخ را به یکدیگر وصل می کنند ، قشر خاکستری گفته می شود. پیام ها می توانند از یک قشر مخ به یکدیگر وصل شوند که به انها قشر خاکستری گفته می شود. پیام ها می توانند از یک gyrus به یک نوع دیگر برسند و از یک لوب به لوب دیگر، از یک طرف مغز به یک طرف دیگر بروند یا در عمق مغز نفوذ کنند.

هیپوتالاموس و تالاموس در کف بطن یا حفره مغز قرار گرفته است و در کنترل سیستم اتونومیک به شدت موثر است. همچنین رفتارهایی مانند گرسنگی ، تشنگی، خواب و پاسخ های جنسی را کنترل می کند. همچنین دمای بدن؛ فشار خون، احساسات و هورمون ها را تنظیم می کند.

غده هیپوفیز

غده هیپوفیز در قسمت کوچک استخوانی در پایه جمجمه قرار گرفته است که به مغز وصل می شود و عمکرد غدد اندوکرین را در بدن کنترل می کند. همچنین هورمون هایی را در خود ذخیره می کند که رشد جنسی، افزایش توده استخوانی و رشد عضلانی و پاسخ به استرس را کنترل می کند.

غده صنوبری

این غده در پشت حفره مغز قرار گرفته است که چنانچه در بخش سرگرمی نمناک اشاره شده است به تنظیم ساعت درونی بدن و ریتم ۲۴ ساعته از طریق تولید ملاتونین کمک می کند. همچنین در رشد جنسی هم موثر است.

تالاموس

تالاموس ایستگاهی برای پردازش اطلاعاتی است که به سوی قشر مخ می آیند و می روند. همچنین در احساس درد ، توجه ، هوشیاری و حافظه نقش دارد.

گانگلیلای پایه

این قسمت همراه با مخچه برای ارتباطات حرکتی به عنوان مثال حرکت نوک انگشتان دست عملکرد مهمی دارد.

سیستم لیمبیک

سیستم لیمبیک مرکز احساسات، یادگیری و حافظه است که پاسخ های احساسی و حافظه را نیز شامل می شود.

حافظه

حافظه فرایند پیچیدهای دارد که شامل سه مرحله می شود :کدبرداری یعنی تصمیم گرفتن بر سر اینکه چه اطلاعاتی مهم است، ذخیره سازی و یادآوری. قسمت های مختلف مغز درگیر انواع مختلفی از حافظه هستند. مغز شما باید توجه کند و بتواند اتفاقات را پشت سر هم بچیند و آن را از حافظه کوتاه مدت به حافظه بلند مدت ببرد که به آن کدبرداری گفته می شود.

حافظه کوتاه مدت

حافظه کوتاه مدت در لوب پیشین اتفاق می افتد و اطلاعات را به مدت یک دقیقه ذخیره می کند. ظرفیت آن تقریباً به هفت بخش محدود می شود. به عنوان مثال شما باید همان موقع که یک شماره تلفن را شنیدید، آن را روی گوشی تان بنویسید زیرا دیگر وقت ندارید و از حافظه شما پاک می شود. همچنین در طول مطالعه به شما کمک می کند تا جملاتی را که همین الان خوانده اید، به یاد بسپارید و با استفاده از معنی آن به قسمت بعد بروید.

حافظه بلند مدت

این حافظه در لوب گیجگاهی است و زمانی فعال می شود که شما چیزی را در طولانی مدت و حافظه نگه می دارید. این قسمت از لحاظ حافظه، فضا، مدت زمان ذخیره سازی نامحدود است و شامل اطلاعات شخصی، حقایق، اشکال و چیزهای بسیار متفاوت می شود.

حافظه مهارتی در مخچه است و اطلاعات را به گانگیلای پایه ای می برد. همچنین کارهای مختلف و مهارت های دیگری به عنوان مثال گره زدن بند کفش، نواختن یک ساز موسیقی یا دوچرخه سواری را در ذهن به خاطر می سپارد.

جمجمه

جمجمه، استخوانی برای مراقبت از مغز از آسیب دیدگی است. جمجمه از هشت استخوان تشکیل شده است که خطوط مختلفی در طول یکدیگر دارند. در حالی که صورت انسان از ۱۴ استخوان تشکیل شده است. داخل جمجمه سه قسمت مجزا وجود دارد:پزشکان معمولاً با این مفاهیم تومور را پیدا می کنند. جمجمه شبیه به پشت کامپیوتر است که همه کابل ها در آن قرار گرفته اند. در پشت جمجمه نیز انواع رگ ها و عصب ها دیده می شوند و یک سیستم پیچیده مغزی را رقم می زنند.

عصب جمجمه

مغز با بدن از طریق نخاع و ۱۲ جفت عصب جمجمه ارتباط برقرار می کند. ۱۰ مورد از ۱۲ جفت عصب جمجمه، شنوایی، حرکت چشم، احساسات موجود در صورت، طعم، مزه، بلع، حرکت صورت و زبان را کنترل می کند که از ساقه مغزی نشأت می گیرد. عصب های جمجمه برای بویایی و بینایی در مخ قرار گرفته است.

مننژ

• مغز و نخاع توسط سه لایه بافت به نام مننژ پوشیده شده اند. لایه ها از قسمت خارجی به داخلی شامل لایه دورا، لایه آراکنوئید و لایه پیا هستند.
• لایه دورا یک لایه قوی و ضخیم است که به داخل جمجمه راه دارد.
• لایه آراکنوئید لایه ای نازک و شبیه به تار عنکبوت است که کل مغز را پوشش می دهد و از یک بافت ارتجاعی ساخته شده است.
• لایه پیا سطح مغز و قسمت تا خوردگی ها را پوشش می دهد ، رگ های خونی زیادی دارد که به عمق مغز می روند.