کدام کلمات را جدا و کدامیک را سرهم بنویسیم ؟

قواعد جدانویسی یا سرهم نویسی کلمات

تقریبأ ۱۲۰۰ سال است که خط فارسی ، میراث بسیار بزرگی از فضایل و افکار پارسیان را بدوش کشیده و می کشد. این خط و زبان ، علاوه بر مزایا و نقاط قوتی که دارد دارای دشواری ها و ظرف هایی نیز می باشد که مستلزم اصلاح و چاره اندیشی می باشد. در این مقاله قصد داریم فارغ از ضعف و ناتوانی های بالفعل و بالقوه ، به یکی از ویژگی و مولفه های مهم آن یعنی جدانویسی و یا سرهم نویسی کلمات بپردازیم.

دقت در املای درست کلمات از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و موضوع بسیار قابل توجه و مهمی می باشد ، چرا که بی توجهی به این امر باعث می شود که در بسیاری از موقعیت ها و در خوش بینانه ترین حالت ممکن متهم به بی توجهی و بی دقتی شوید. بنابر این سعی کنید این موضوع را را در اولویت قرار دهید و نحوه صحیح آن را را بیاموزید تا نوشته هایتان بیش از پیش مورد توجه واقع شود. پس با ما در این بخش از نمناک همراه باشید نکاتی را که در ادامه این مطلب در مورد دستور زبان فارسی و قوانین سرهم نویسی و جدانویسی کلمات ذکر شده است را بخوانید.

 «این و آن»

“این و آن” زمانی که پیش از اسم قرار بگیرند نقش صفت اشاره را به خود می گیرند بنابراین یک نوع دستوری مستقل به شمار می رود و جداگانه آورده می شوند. پس:

ننویسید:

بنویسید:

تبصره: چنانچه ترکیب این و آن و اسمی که بعد از آن ها می آید یک کلمه مستقل دستوری ایجاد کند بایستی متصل به کار برده شوند. مثل:آنجا ، اینجا ، همچنان ، همچنین ، همان ، همین ، آنچنان ، اینچنان.

نکته مهم:نکته مهمی که وجود دارد این است که بایستی در نگارش این دو کلمه “آنکه و اینکه” دقت لازم را داشته باشید چرا که این ترکیب هر دو هم به صورت منفصل و هم به صورت متصل نوشته می شوند که در زیر مثالی از متصل و منفصل بودنشان را ملاحظه خواهید کرد.

منفصل: چنانچه «که» در این ترکیب حرف ربط محسوب شود ، ” آن و این” خود ضمیر اشاره و چون هرکدام یک نوع دستوری جدا می باشند بنا بر این منفصل نوشته میشوند. مثل:” مگر آنکه …”.

متصل: و چنان چه حرف «که» در این ترکیب به معنی “کسی که” باشد ، در ترکیب با “این و آن” معنای ضمیر اشاره را خواهد داشت. به عنوان مثال:این کسی که یا آن کسی که به صورت متصل نوشته می شود. مثل:آنکه می آید برادرم است.

«عدد و معدود»

عدد و معدود به خاطر اینکه هر کدام از آنها یک نوع دستوری مستقل (صفت و موصوف) به شمار می روند ، جدا نوشته می شوند. پس:

ننویسید:

بنویسید:

تبصره:چنانچه ترکیب عدد و معدود با هم تشکیل یک کلمه مستقل را بدهند بایستی متصل نوشته شوند. مثل:پنجروزه ، ششدر ، یکشنبه ، یکساله ، پنجشنبه و یکنواخت

فعل «است»

 چنانچه گفته شد مبنای نگارش فارسی حفاظت از استقلال کلمات می باشد. در نوشتن فعل “است” حتما باید توجه ویژه ای به دو نکته داشته باشید.

 اینکه اگر کلمه ای پیش از فعل “است” به صامت ختم شود به هیچ عنوان این دو بهم دیگر نمی چسبند. پس:

 ننویسید:

 بنویسید:

چنانچه ملاحظه کردید که کلمه پیش از فعل “است” به مصوت â و ū ختم شده است ، می توانید “الف” را حذف نموده و متصل به هم بنویسید. مثل:رواست ، پیداست ، بدخوست ، زیباست ، داناست ، زیباست و سخنگوست.

 «ای» (حرف ندا)

 نشانه ندای «ای» که پیش از منادا می آید هرگز نباید به آن بچسبد. پس:

 ننویسید:

بنویسید:

 «تر و ترین ها»

 پسوند های صفت عالی و تفضیلی ، به کلماتی که پیش از خودشان آمده است متصل می شوند. پس:

 ننویسید:

 بنویسید:

ولی باید بدانید که چندین استثنا در این باره وجود دارد که در آن حالت ها “تر و ترین” به کلمه پیش از خود متصل نمی شوند که از پنج اصل تبعیت می کنند و آن اصول به شرح زیر می باشند:

• در واژه های دشوار عربی. مانند:مفصل ترین ، مجلل ترین و مستقل ترین.
• در کلماتی که به مصوت بلند “ای” ختم می شوند. مانند:صمیمی ترین ، قانونی ترین و انسانی تر.
•  در کلماتی که به “های” بیان حرکت ختم شده اند. مانند:پخته تر ، زنده تر و خسته ترین.
•  در کلماتی که به حرف “ت” ختم شده اند. مانند:دوست تر ، سخت تر.
•  در کلمات مرکب. مانند:غمگین تر ، خطرناک تر و بی دین تر.

«را»

 در جملات فارسی کاربردهای مختلف برای نشانه “را” تعریف شده است که مثال هایی از هر کدام خواهیم آورد و در هر مورد جداگانه نوشته می شود. البته در دو صورت نیز به طور استثنا به کلمه قبل از خود متصل می شود. پس:

 ننویسید:

 بنویسید:

«که و چه»

 در فارسی این دو نشانه “حرف ربط” یا “نشانه پرسش” در هر دو صورت جدا به کار میرود. مثل:آن است که ، این است که ، ممکن است که.

 تبصره: چنانچه “که و چه” به واسطه ترکیب با کلمات دیگر یک نوع دستوری یا کلمه مرکب مستقل بسازد پس بایستی متصل نوشته شود. مثل:آنچه (آن چیزی که) ، چونکه ، چنانچه ، چنانکه ، آنکه (آن کسی که).

«هم»

 چنانچه “هم” یک پیشوند اشتراک محسوب شود به دلیل ساختن یک کلمه مستقل باید به کلمه بعد از خود بچسبد. پس:

 ننویسید:

 بنویسید:

تبصره: این حالت در چند صورت جداگانه و منفصل نوشته می شود:

 اول اینکه چنانچه به صورت تاکید بیاید. مثل:”هم من آمدم هم او”

 دوم اینکه پیش از کلماتی آمده باشد که با “م” شروع شده است. مثل:هم ملت ، هم مسلک.

 سوم اینکه پیش از کلماتی بیاید که با “الف” شروع می شوند. مثل:هم اسم ، هم اتاق ، همه اعتقاد.

 کلماتی که با الف ممدود شروع می شوند متصل و منفصل بودنشان بستگی به ضرباهنگ کلام دارد ، بدین معنی که طبق اصل تطابق مکتوب و ملفوظ چنانچه الف ممدود به لفظ بیاید منفصل نوشته خواهد شد. مثل:هم آرمان ، هم آواز ، هم آهنگ

 و چنانچه به لفظ در نیاید متصل نوشته خواهد شد. مثل:هماورد ، هماهنگ ، هماویز.

  «می و همی»

 این دو نشانه به عنوان پیشوند و نشانه ماضی استمراری و مضارع اخباری به شمار می روند و برخلاف همه پیشوند ها به فعل متصل نمی شوند. پس:

 ننویسید:

 بنویسید:

«ها»

 بهتر است این نشانه جمع فارسی به کلمه پس از خودش متصل نشود. مثل:عکس ها ، عبارت ها ، مکتب ها.

 تبصره اول: در کلمات کوتاهی مثل:کوهها ، راهها ، زنها و شب ها و همچنین در دو کلمه آنها و اینها متصل می آید.

 تبصره دوم: در سه مورد به هیچ عنوان “ها” به اسم پیش از خود متصل نمی شود.

1. اسم های خاص و منحصر به فرد. مثل:فردوسی ها ، سعدی ها ، رئالیست ها.
2. کلماتی که به “های” بیان حرکت ختم می شوند. مثل:نامه ها ، خانه ها ، ستاره ها.
3.  آن دسته کلماتی که داخل گیومه قرار دارند. مثل:«ایرانی» های ، «مسلمان» ها.