همه چیز در مورد فرش ایرانی
یک فرش ایرانی یک گنج واقعی است. مهارت و تجربه قالی‌بافان ایرانی از گذشته تا به‌حال، در ظرافت و ماندگاری فرش‌ها منعکس شده و از شهرت بسیار خوبی در سراسر جهان برخوردار است. برخی از مهم‌ترین شهرها و مناطق فرش ایرانی در ایران شامل فارس، تبریز، قم، اصفهان، کاشان، شیراز، کرمان و مشهد هستند. در این مقاله می‌خواهیم کامل در مورد فرش ایرانی صحبت کنیم. با ما همراه باشید تا در این زمینه اطلاعاتی را به دست آورید.
تاریخچه فرش ایرانی
تاریخچه فرش ایرانی تقریبا مربوط به ۲۵۰۰ سال قبل است. ایرانیان از پیشگامان قالی‌بافان تمدن‌های کهن بوده‌اند و در طی قرن‌ها به‌درجه‌ای از کمالات عالی در این زمینه دست یافته‌اند. حتی امروز، با افزایش جمعیت، ارتباطات ایرانی با فرش ب‌همان اندازه قوی است.
فرش ایرانی
قدیمی‌ترین فرش ایرانی شناخته شده پازیریک نام دارد. در یک مقبره یخ‌زده مربوط به یک فرمانروای سکایی در سیبری کشف شد و قدمت آن به حدود ۵۰۰ سال قبل از میلاد تخمین زده می‌شود. این فرش اکنون در موزه «هرمیتاژ» سنت پترزبورگ نگهداری می‌شود. اولین شواهد مستند از وجود فرش ایرانی از متون چینی مربوط به دوره ساسانی (۲۲۴-۶۴۱ میلادی) به‌دست آمده است.
هنر قالی بافی در دوره‌های مختلف تاریخ ایران دستخوش تحولات بسیاری شد. این هنر دوباره در زمان سلطنت تیموریان و سلسله‌های ایلخانی مغول شروع به شکوفایی کرد.
فرش ایرانی چیست؟
فرش‌های ایرانی از نظر ناحیه و تراکم گره از سایر فرش‌های جهانی متمایز می‌شوند. از منشأهای شناخته شده فرش‌های بسیار ظریف ایرانی می‌توان به نایین، اصفهان و تبریز اشاره کرد. علاوه بر مناطق شناخته شده، تعدادی دیگر نیز وجود دارند که شاید کمتر شناخته شده باشند، اما لزوما کیفیت پایین‌تری ندارند. امروزه نیز هر یک از این مناطق، ویژگی‌های سبک خاصی را برای نوع فرش خود به ارمغان می‌آورد.
فرش دستباف ایرانی
در زبان روزمره اغلب فرش‌های شرقی و ایرانی را یکسان می‌دانند. این امر به دلیل نقش برجسته فرش ایرانی است.
فرش ایرانی چگونه بافته می‌شود؟
هملن‌طور که گفته شد، ایرانیان از قدیمی‌ترین قالی‌بافان جهان باستان بوده‌اند و تکنیک‌های بافت آن‌ها حداقل ۲۵۰۰ سال قدمت دارد. ساختار اولیه فرش دستباف دارای سه قسمت است. نخ‌های پنبه‌ای روی یک بافندگی عمودی کشیده می‌شوند و «تار» فرش را تشکیل می‌دهند. سپس نخ‌های پشمی را روی تار گره می‌زنند تا پرز فرش را تشکیل دهند.
در نهایت، پرز با نخ‌های پنبه‌ای که به صورت افقی از طریق تار بافته می‌شود در جای خود محکم می‌شود تا «پود» فرش را تشکیل دهد.
گره‌های فارسی در مقابل گره‌های ترکی
نوع گره بافت در فرش، اصلی‌ترین تغییری است که در فرش دستباف می‌بینید. دو نوع اصلی گره وجود دارد: گره ترکی (که به آن گره قیوردس نیز گفته می‌شود) و گره ایرانی (که به آن گره سنه نیز گفته می‌شود).
گره فرش ترکی
تکنیک گره متقارن قدمتی ۲۵۰۰ ساله در ایران دارد. اقوام آذری و بختیاری، کردها و عشایر قالی‌هایی با گره متقارن بافته‌اند و هنوز کسی نمی‌داند که چرا این گره به اشتباه به گره ترکی معروف است. گره متقارن قوی‌ترین گرهی است که به فرش بسته می‌شود. در یک گره متقارن نخ از وسط دو رشته عبور کرده و وقتی یک سر نخ را بکشید، گره سفت می‌شود.
گره ترکی بیشتر در قالی‌های شمال غربی ایران، کردستان، آذربایجان و البته ترکیه دیده می‌شود. این گره قوی و متقارن باعث ایجاد یک پرز بسیار ثابت می‌شود و معمولاً در فرش‌های ضخیم‌تر استفاده می‌شود.
گره فرش ایرانی
گره نامتقارن به گره ایرانی معروف است که بیشتر در قالی‌های مناطق مرکزی و شرقی ایران، پاکستان و هند استفاده می‌شود. در گره فارسی، یک گره محکم و گره دیگری را تقریبا شل می‌بندند. گره نامتقارن حاصل می‌تواند محکم‌تر از گره‌های ترکی در کنار هم قرار گیرد و گره ایرانی را برای فرش‌هایی با تراکم بالا با طرح‌های بسیار دقیق ایده‌آل می‌کند.
انواع فرش ایرانی
فرش دستباف ایرانی انواع مختلفی دارد. هرکدام از این فرش‌ها در روش تولید، ظرافت، اندازه، حنس، کیفیت، ظاهر متفاوتی دارند و این موضوع باعث شده است که فرش دستباف ایرانی دارای محصولاتی خاص و نامی خاص باشد.
انواع فرش ایرانی
فرش شهری:
به معنای فرشی است که در کارگاه شهری بافته می‌شود. فرش‌های شهری ایران یا قالیچه‌های شهری که معمولاً در کارگاه‌های شهری بافته می‌شوند، معمولاً ظریف با تراکم نسبتاً زیاد هستند. قالی بافی در شهرها در دوره صفویه با ایجاد کارگاه‌های بزرگ قالی بافی در اصفهان و تبریز گسترش زیادی یافت.
فرش روستایی:
همان‌طور که از اسم آن مشخص است، فرشی است که در روستاها بافته می‌شود و شکل و شمایلی ساده و ابتدایی دارد. فرش‌های روستای ایرانی اغلب بدون نقش و نگار بافته می‌شوند. اندازه این فرش‌ها معمولا کوچک است. فرش‌های روستایی زمانی از نظر طرح و ترکیب ویژگی‌هایی داشتند اما اکنون تحت تاثیر تولیدات بازار یکنواخت شده‌اند.
فرش‌های عشایری:
فرش‌های عشایری مانند فرش‌های روستایی ساده و ابتدایی با نقش‌هایی الهام گرفته از محیط و زندگی عشایری هستند. قالیچه‌های عشایری در اندازه‌های کوچک و نسبتاً ضخیم موجود است. حاشیه قالیچه عشایری بافت پیچیده‌ای دارد .
فرش کودک:
فرش کودک از زیباترین و دلچسب‌ترین بخش‌های دکوراسیون منزل است. علاوه بر طرح و رنگ متنوع در این محصول، قیمت مناسب و خرید آسان آن هم لذتی و غیر قابل وصف در خود نهفته دارد! رنگ‌بندی بی‌نظیر، طرح‌های متنوع و جذاب و جنس مرغوب، در کنار کاربرد الیاف بادوام و بهداشتی، خرید فرش کودک را به گزینه‌ای مناسب در این مجموعه تبدیل کرده است.
مراکز اصلی قالی بافی ایران
از شهرهای ایران که به صنعت فرش شهرت دارند می‌توان به اصفهان، نایین، کاشان، تبریز، مشهد، کرمان و قم اشاره کرد. در سال ۱۳۸۹ مهارت‌های سنتی قالی بافی در فارس و کاشان در فهرست میراث فرهنگی ناملموس بشریت یونسکو به ثبت رسید.
فرش نایین
نایین شهری است که در ۱۵۰ کیلومتری مرکز ایران واقع شده است. نایین در مقایسه با مراکز بافندگی باستانی ایران مانند کاشان، اصفهان و یزد نسبتاً جدید در دنیای فرش است.
طرح‌های بسیار ظریف و دقیقی به دلیل کیفیت بالای کارگاه‌های منطقه ایجاد شد. قالی‌های سنتی نایین به‌عنوان زیباترین قالی‌های ایرانی هستند و از ویژگی‌های آن طراحی شرقی خاص خود هستند. این نوع فرش‌ها معمولا در رنگ‌های آبی و سفید معمولی بافته می‌شوند.
فرش تبریز
تبریز از گذشته تا به امروزه بزرگ‌ترین مرکز قالی‌بافی بوده است. امروزه صنعت فرش تبریز گسترده است و کیفیت آن از صنایع دستی عالی تا کیفیت‌های ساده و ارزان بازاری متفاوت است.
فرش تبریز
یکی از متنوع‌ترین طرح‌ها از مدالیون، هراتی حتی تا طرح ماهی گرفته همگی جز فرش‌های تبریز هستند.
فرش اصفهان
شهر اصفهان در مرکز ایران و در دامنه کوه‌های زاگرس قرار دارد. اصفهان در تولید فرش و هنرهای زیبا از پیشینه غنی و عالی برخوردار است. اصفهان در زمان شاه عباس اول صفوی به‌عنوان پایتخت ایران انتخاب شد و این شهر به‌دلیل رنسانس هنر در سراسر ایران به اوج خود رسید.
فرش اصفهان
قالی‌های اصفهان با گره‌بندی روی پایه‌های ابریشمی یا پنبه‌ای، با و پرزهای بسیار محکم بافته شده‌اند. قالی‌های اصفهان جزء قالی‌های زیبا و ارزشمند در ایران هستند که زیبایی خاص خودشان را دارند. محبوب‌ترین طرح این نوع فرش‌ها، مدالیون مرکزی است که توسط درختان انگور یا گل‌هایی احاطه شده است که معمولاً قرمز، آبی یا نیلی روی زمینه فرش هستند طرح‌های گلدان، باغ و درخت زندگی، نقوش شاه عباسی و قطعات تصویری از دیگر طرح‌های معروف این نوع فرش هستند.
سخن پایانی
در این مقاله در مورد فرش ایرانی، تاریخچه، ویژگی و همچنین انواع این محصول صحبت کردیم. همان‌طور که گفته شد قدمت فرش ایرانی به سال‌های خیلی قبل بازمی‌گردد و این یکی از با ارزش‌ترین محصولات ایرانی است. موزه فرش ایران یکی از بهترین مکان‌هایی است که تاریخ و هنر را در کنار هم در یک مکان می‌توان دید. نمونه‌ای از فرش‌های ایرانی مختلف در این موزه نگهداری می‌شود که از شهرهای مختلف مانند کاشان، اصفهان، تبریز، کرمان، کردستان و خراسان است.
